İçeriğe Yönlendir

Oksijen Sensörü


Mehmet Göktürk

Recommended Posts

Mehmet Göktürk

Oksijen Sensörü

(İng: Oxygen Sensor)

 

Diğer adı: Lambda Sensörü,  (ing: Lambda Sensor), 

Sanayi dili: Lamba Sensörü

 

Egzos gazındaki oksiyen oranını ölçmeye yarayan bir sensördür. Benzer sensörler dalgıçlar tarafından da kullanılmaktadır. Temek kullanım amacı motorun yakıt-hava karışımının doğru oranda yapılıp yapılmadığını ölçmek ve buna göre karışım zenginliğini enjeksiyon miktarını belirleyerek kontrol altında tutmaktır. Normal şartlarda 14 gram hava için 1 gram yakıt benzinli motorlarda verildiği takdirde doğru bir karışım sağlanmış olur. Bu oranın farklı sürüş şartlarında yanma şartlarında optimum noktada tutulması için Oksijen sensörü motor sistemine geriye bilgi vermektedir. Bu sayede kapalı çevrim (feedback loop) ile yanma ve güç elde etme tam kontrol altında tutulabilir. Oksijen sensörünün olmadığı durumlarda eski tip araçlarda çiğ benzin atma ya da fakir karışım nedeniyel güç kaybı ya da aşırı ısınma ve havayı kirletme (azot oksit) sorunları yaşanabilir. Oksijen sensörü ile birçok ayar gereksinimi ortadan kalkmış olup araçların yaşamları boyunca içinde sürekli geleneksel karbüratör ayarı yapan bir tamirci var gibi kabul edilebilir.

İlk kez 1960 yıllarında Bosch tarafından bulunmuştur. Orijinal sensr elemanı dikiş yüzüğü şeklinde zirkonyum madeninin iki tarafında ceramik kaplı ve referans tarafında da platin kaplı bir şekilde üretilmiştir. Isıtılmış ve ısıtılmamış diye iki türlüsü vardır. 1990 larda yüzük tipi sensörler yerini düz sensörlere bırakmaya başlamıştır ve ucuzlamıştır. Isıtıcılı sensörler çok daha çabuk operasyon sıcaklığına ulaşır ve doğru sonuç verirler. 

Oksijen Sensörleri, motor egzoz manifolduna monte edilmiş olup, egzoz gazları içindeki yanmamış oksijen miktarını ölçmek için egzoz gazlarını koklar ve ECU tarafından okunabilen bir voltaj üreterek hava-yakıt karışımının çok fakir veya zengin olduğunu gösterir. Bu sayede, aracın her sürüş şartında hava-yakıt karışımı sürekli olarak kontrol altında tutularak optimum performans ve yakıt ekonomisi sağlanır.

 

Oksijen Sensör Arızalarının Tanımı

Aracın performansı ile bu kadar yakından ilgili olan bir parçanın arıza tanımı nispeten kolaydır. Birçok araçta oksijen sensörü arıza lambası mevcuttur. Aynı zamanda, sürücü fazla yakıt sarfiyatından şikayet eder. Arızalı Oksijen Sensörü yakıt sarfiyatının %30 değerine kadar artmasına neden olur. Sürüş konforunun azalması ve yanma kayıpları klasik Oksijen Sensör arıza belirtileridir ki, bu arızaların hepsi araca uygun bir Oksijen Sensörü takılmak suretiyle giderilebilir.

 

Sensör Arızası İle İlgili Problemler
* Araç performansının düşmesi
* Aşırı yakıt sarfiyatı
* Katalitik kövertörün aşırı ısınarak arıza yapması

 

Bakım ve Servis

Yeni çıkan çevre koruma yasaları araçlarda katalitik konvertör kullanılmasını ve yılda bir kez emisyon testinden geçmelerini zorunlu hale getirmiştir. Başarısız bir motor ve egzoz emisyon testinin en başta gelen sebeplerinden biri arızalı Oksijen Sensörüdür. Bu nedenle Oksijen Sensörleri her 30.000 km. de bir kez kontrol edilmelidir. Aracınızda yukarıda söz edilen arızalardan birini yaşadığınız zaman Oksijen Sensörü değiştirmekten asla kaçınılmamlıdır.

 

Oksijen Sensörüyle Yakıt Tüketiminde Tasarruf

Egzoz gazındaki oksijen miktarını ölçen ve çalışma sıcaklıdında (300 °C’nin üstünde) egzoz gazındaki oksijen miktarına bağlı olarak 50-900 mV arası voltaj üreterek elektronik beyne durum ile ilgili bilgi ileten oksijen sensörü, yakıt tüketiminde optimum düzeylerde seyretmeyi sağlamaktadır.

1976 yılında ilk kez Bosch tarafından kullanıma sunulan oksijen sensörü, günümüze kadar 350 milyon adetten fazla üretildi.

Oksijen Sensörü Nasıl Calışıyor?

Kumanda cihazı, oksijen (lambda) sensörünün voltaj çıkışından karışımın oranını tespit ediyor (fakir veya zengin). İdeal karışım oranını sağlamak için, püskürtülen yakıt miktarı ayarlanıyor. Eğer karışım çok zenginse püskürtülen yakıt miktarı düşüyor. Benzer şekilde karışım çok fakirse püskürtülen yakıt miktarı beyin tarafından enjektörlere iletilen komut ile artırılıyor. Oksijen sensörü egzoz gazındaki oksijen miktarıyla ilgili bilgiyi beyne iletiyor ve yakıt tüketiminde optimum düzeylerde seyretmeyi sağlıyor.

Oksijen sensörü olmazsa...
Benzin motorlarında ideal yakıt hava karıtım oranının oluşturulması için yanma sonu motoru terk eden egzoz gazlarının içerdiği oksijen miktarı da önem taşır. Dolayısıyla atmosfere atılmak üzere motoru terk eden yanmıt gazların içerdiği oksijen miktarının tespiti için oksijen sensörüne ihtiyaç duyulur. Bu ihtiyacı kartılamak için üretilen oksijen sensörleri araçtan cıkarıldığında ise, kontrol ünitesi oksijen sensör sinyalini sıfır olarak algılar. Bu, fakir karışım anlamına geldiğinden enjeksiyonların açık kalma süresini artırarak karışımı zenginleştirmeye çalışır, böylelikle motorun yakıt sarfiyatı artış gösterir.

Birden fazla olursa...
Bazı araçlarda ise birden fazla oksijen sensörü bulunur. Çünkü bu araçlarda katalizatör öncesi ve katalizatör sonrası birer lambda bulunur. Katalizatör öncesi lambda, yanma sonucu çıkan egzoz gazlarının içinde bulunan oksijen miktarını tespit edip optimum bir püskürtme miktarının tespiti için kontrol ünitesini uyarır. Katalizatör sonrası lambda ise katalizatörün kötü etkiden arındırdığı egzoz gazlarının ölçümünü yaparak katalizatörün arıtma peformansı bilgilerini kontrol ünitesine iletir.

Oksijen sensörünün avantajları


Lambda sensörü bir taşıtın benzin enjeksiyon sisteminin anahtar parçasıdır ve yakıt tasarrufunda büyük bir faktördür. Eğer sensör istenen düzeyde çalışırsa, motor tam performans kapasitesinde çalışabilir ve yasa gereği istenen emisyon limitlerini karşılayabilir. Lambda sensörlerinin düzenli olarak kontrolü ve değiştirilmesi aracınız için önemli ve gerekli bir işlemdir. Lambda sensörü emisyon limitlerini sağlamak için ve yakıt tüketimini azaltmak için uygun bir şekilde çalışmalıdır. Bu, lambda sensörünün her 30,000 km'de bir kontrol edilmesi ve tavsiye edilen değiştirme aralığına eriştiğinde de değişiminin yapılması demektir.


LPG kullanan araçlarda Oksijen sensörü arızaları görülebilir. Bunun nedeni egzos sıcaklığının planlanandan yüksek olması ve LPG sistemlerinin kapalı çevrim ile genellikle çalışmamaları ya da bu şekilde konfigürasyonunun yapılmamasıdır. Birçok LPG uygulaması karbüratörlü araç gibi belli gaz miktarlarında belli LPG enjeksiyonu yapar ve sonucuna bakmaz. Oksijen sensörü ile yanmanın sonucu incelenmiş ve ona göre bir sonraki ateşleme optimize edilmiş olur.

  • Beğen 2
Yorum bağlantısı
Mehmet Göktürk

Bazı araçlarda ikia det bazı araçlarda tek bulunur. Aşağıda iki adetli sensörün konfigürasyonu görülmektedir:

 

 

efiloop.gif

 

 

 

Aşağıda ise sensörün iç yapısı özetle anlatılmaktadır:

 

O2_Sensors_4.jpg

 

components.jpg

 

Aşağıda Oksijen Sensörünün Çalışma Animasyonu Verilmektedir:

 

 

 

  • Beğen 6
Yorum bağlantısı
  • Konuyu Görüntüleyenler   0 kullanıcı

    Sayfayı görüntüleyen kayıtlı kullanıcı bulunmuyor.

×
×
  • Yeni Oluştur...