İçeriğe Yönlendir

Planlı Eskitme


Erhan Doruk

Recommended Posts

Erhan Doruk

Ben bugün (aslında dün) "Planlı Eskitme" (Planned Obsolescence) terimini öğrendim. Önce yıllardır kafaya taktığım bu durumun zaten tanımlanmış olduğunu bunca zamandır öğrenmediğim için, sonra da bu konudaki başarılı belgesel "The Light Bulb Conspiracy"yi izlemediğim için kendime kızdım.

Her zaman kafaya taktığım tamiri daha pahalıya gelen bozuk printer yerine yenisini alma durumu ile başlayan belgesel tüketimin ve tüketimi pohpohloyan kartellerin bu işi ne kadar rahatlıkla, göz göre göre yaptıklarını anlatıyor. Planlı Eskitme elektrikli-elektronik ve tüm diğer gıda dışı ürünlerin son kullanma tarihini veya maksimum kullanım miktarını belirten bir terim. Bu terim günümüzün ihtiyaç fazlası tüketim alışkanlıklarının da bir sembolü. 

Belgesel adından da anlaşılabileceği gibi resmi olarak Planlı Eskitme uygulaması yapılan ilk ürün olan Ampul'ün hikayesi ile başlıyor. Şu an kullandığımız flamanlı ampuller 1000 saat civarı yanmak ile övünürken neredeyse 100 sene önce çıkan aynı ampuller bunun kat kat üstünde ömre sahipmiş. Şu anda da bu piyasada olan bir çok üretici bir kartel oluşturup daha çok tüketimin sağlanması için mühendislere daha kısa ömürlü ürünler üretilmesi için talimat vermişler. Hatta 100 saatin üstünde çalışan ampul üreten firmalara cezalar kesilmiş.

Kısacası özellikle elektronik eşyaların bize nasıl özellikle bozulacak şekilde satıldığını ve tüketicinin de bu son kullanım tarihi veya miktarlarını hemen kabul ettiğini çarpıcı bir dille anlatıyor. Ama esas vurucu olan şey printer'lar ile ilgili kısım belki de...

 

 

 

  • Beğen 2
Yorum bağlantısı
Sani Gerşon

Bu iş artık donanıma da kalmadı. Yazılım hallediyor. Misal, son gelecek olan ios güncellemesi ile iphone5s'ler hazırlansın, ömürlerini bitirecekler.

  • Beğen 4
Yorum bağlantısı
Fırat Önal

Ayfon 6s kullanıyorum. Kılıfla kullandım hep. Versiyon güncellemesi yapmadım. Pilini kendi şarj aleti dışında bir yere takmadım. Batarya ömrü ilk aldığımda %100 ise şu anda %95. Çiziksiz ve kusursuz. Alalı 2.5 sene oldu. Bu işlerden anlamam ama önceki telefon tecrübelerime dayanarak eğer dikkatsiz kullansam ve güncellesem belki de seneye değiştirmek zorunda kalırdım.

  • Beğen 1
Yorum bağlantısı
Selim Kaya

Ömürlerinin tükenmesinden ziyade, işlevsiz hale getiriliyor artık. İtina ile kullanıldığını anladıkları için belki de...

Donanım dünyasında işlemci hızları yıllar önce üst seviyeye ulaştı mesela. 4 GHz geçilemiyor. Ama her ne hikmetse yeni yeni işlemciler çıkıyor.

iPhone 6 'm için son 1-2 güncelleme kalmıştır herhalde. Sonrasında uygulamalar minimum sürüm seviyesi koyarlar önümüze vs. vs.

Vesile ile efsane kasa Corolla bu sebeple revaçta hala :) 

Yorum bağlantısı
Servet Aydın

Arada yazıyoruz. Ömür boyu yağ değişimi yok denen araçlar için. 10 yıl ömür 

  • Beğen 2
Yorum bağlantısı
Fikret Özsoy

İki tarafı keskin bıçak. Eğer planlı eskitme olmasa bu işe yatırım yapanlar nereye kadar dayanabilirdi. Örneğin ilk yapılan ampullerin şu anda bile sağlam olduğu söyleniyor. Fakat ilk fabriklar iflas etmişler. Aslında lastiklerin içine karbon türü madde katılmasa hiç aşınmayacağı söyleniyor. E sonra nolacak fabrikalar kapanacak. Bu kadar çalışan nasıl eve ekmek götürecek. Her şey birbiriyle ilintili. Döngü şart. Bir şeyler eskimeli ki döngü sağlansın ARGE çalışsın.

Ama insanoğlu aç gözlü tabii ki eskitmeyi abarttıkları kesin. Hoş insanımız kafasında eskitiyor zaten herşeyi. Hiç 9 varken 8 kullanılır mı? Gülerler insana.:D

  • Beğen 2
Yorum bağlantısı
Mustafa Ata

Bende su sekilde ornek vermek istiyorum. Aracimin trigeri en son 2008 yilinda degismisti 2012 yilinda km dolmadigi halde degistirmek istedim kontrol ettim hicbir catlak yok yeni gibiydi. Degistirmedim.
Bu sekilde kontrol ederek 3 hafta oncesinde toplamda 10 yil 140 000 km sonra artik degistireyim dedim. Cikan kayisa cesitli iskenceler uyguladim banamisin demedi birturlu koparamadim. Rulmanlar saglamdi. Tamam benimki bol risk iceren bir durum ancak kontrollu bir sekilde 10 yil boyunca trigeri degistirmedim...

  • Beğen 2
Yorum bağlantısı
Mehmet Ozyurek

Bir çok üründe bunu görüyor olsak da elektronik bu konuda lider.
Güncelleme almış bir telefon uydu bulamaz oluyor.
Yada bilgisayarımız yeni versiyon bir programı çalıştırmıyor.

Yorum bağlantısı
Coşkun Basan
Şu eleman güzel anlatır bunu


Geç kaldım bende aynı paylaşım ı yapacaktım
  • Beğen 2
Yorum bağlantısı
Çağlar Bayur
16 saat önce, Mustafa Ata yazdı:

Cikan kayisa cesitli iskenceler uyguladim banamisin demedi

yarısı kopmuş kayışla araba kaldırabilirsiniz, statik yük . dinamik yük başkadır

  • Beğen 2
Yorum bağlantısı
  • 3 hafta sonra...
Doğan Arşiray

samsung telefonlarının pilleri bunun en güzel örneği bence. apple ipad 2 var iki adet evde, 2011 senesinde aldık hala çalışıyorlar. samsung telefonlarım iki senede pili yüzünden kullanılmaz hale geldiler. geçen sene huawei aldım canavar gibi. bir daha asla samsung almayacağım. 

Yorum bağlantısı
Eren Gökmen
On 15.08.2018 at 22:13, Mustafa Ata yazdı:

Bende su sekilde ornek vermek istiyorum. Aracimin trigeri en son 2008 yilinda degismisti 2012 yilinda km dolmadigi halde degistirmek istedim kontrol ettim hicbir catlak yok yeni gibiydi. Degistirmedim.
Bu sekilde kontrol ederek 3 hafta oncesinde toplamda 10 yil 140 000 km sonra artik degistireyim dedim. Cikan kayisa cesitli iskenceler uyguladim banamisin demedi birturlu koparamadim. Rulmanlar saglamdi. Tamam benimki bol risk iceren bir durum ancak kontrollu bir sekilde 10 yil boyunca trigeri degistirmedim...

Orada planli eskitmeden cok agir kullanim sartlari etkili. Tabi bunun uygulamasinda "icin rahat etsin abi" cumlesi cok onemli

Yorum bağlantısı
Derin Acar

eski aletlerin daha uzun süreler boyunca çalışmasının kanıtı zaten bu :)

Yorum bağlantısı
  • 3 ay sonra...
Ali Tolga Aksoy

Son dönemlerde ürünlerin mesela  kullandığımız telefon ,bilgisayar,elektronik ev aletleri,beyaz eşyalar gibi ve birçok üründe eskime durumu ve dayanıksızlık söz konusu bunun  nedeni ise planlı eskitme dediğimiz üreticiler tarafından ürünün ömrünü kısaltması. Bu bir pazarlama taktiği aslında .Nasıl mı? Daha çok ürün satılmasını ve bozulan ürünü tamir olanağı ile parasal olarak bir döngü sağlıyor.
 
Yani örnek olarak 2016 da aldığınız bir telefon düşünün aldığınız şirket tarafından güncellemesi bitiriliyor. Ürün planlı bir şekilde yazılımsal olarak yavaşlatılıyor. Bu durumda ise sizi bir üst model almaya teşvik ediyor.
 
Meşhur sönmeyen ampulü bilmeyen yoktur.Amerikada bir itfaiye istasyonunda bulunan bu ampul takıldığından bu yana 110 yıldır aynı şekilde yanıyor.Shelby Electric şirketi tarafından üretilen bu ampulün hala çalışmasının sebebi ise planlı eskitmesi olmadığı için.Öyle ki canlı olarak bu ampulü izleme imkanı sağlanıyor evet  bu ampulü çeken kamera bile 2 kere bozulmuş ve değiştirilmiş
 
Planlı eskitme olayı 1920 yılında ampül üretimine dayalı bir kartel kurulması sonucu ortaya atılmıştır .Bu kartel ilk olarak daha fazla ürün satmak için planlı eskitme yani ürüne bir ömür vermek ve bir süre sonra kullanılmaz hale getirmek için mühendislere talimat vermiş. Bu talimat sonucu ise ilk olarak bu ampüllerde denenmiş 2500 saat dayanan ampül diye reklam ile yeni ampüller satışa çıkmış.
 
Diğer bir örnek ise çok garip naylon kadın çorabı .1950 yıllarında naylon kadın çorabı ilk olarak piyasaya çıktığında kadınlar o kadar ilgi göstermişler ki satıcıların bu talebi karşılayamadığı söyleniyor.
 
Bunu gören üreticiler ise ampul örneği gibi planlı eskitme olayını gerçekleştirerek önceden dayanıklı çoraplar için emir verdikleri mühendislere bunun ardından dayanıksız çoraplar yapmaları için talimat vermişler.
 
Bu kadar  ilgi görmesinin sebebi ise dayanıklı olması öyle ki araba çekerken bile bu çoraplar kullanmış.ilginç ama evet planlı eskitme olayı hayatımızda olmasaydı şuan buna şaşırmamış olurduk.
 
Peki sonuç olarak bu planlı eskitme sonucu ne oluyor?
 
Bu pazarlama taktiği tüketimi arttırıyor öyle ki alışveriş bir psikolojik hastalık haline geliyor tabi bunun başka nedenleri de olabilir fakat en belirgini bu tabi ki de . Öyle ki teknolojiye ayak uydurmak ve daha iyi ürünler kullanmak için insanlar bir yarış içinde. Aslında kullandığımız cihazlar donanımsal olarak eskimiyor sadece bir yarış içine sokularak değersiz hale getirilip bizi daha iyi bir ürün almaya teşvik ediyor.Bu iyi bişey mi? Tabi ki hayır daha çok tüketiyoruz aslında dünyayı bir çöp yığınına çeviriyoruz kısacası kendi sonumuzu planlı getiriyoruz.

 
Bunu yazarken bile yeni telefon alayımmı diye düşünüyorum. Sebebi ise kullandığım telefon markası tarafından alınan karara göre yavaşlatıldı ve artık bir kullanıcı olarak gereksinimlerimi karşılamıyor.
 
Yani planlı eskitme 1920 ‘lerden buyana hayatımızda  ve maalesef  kabullenmemiz gereken bir gerçek.
 
Teknoloji çok güzel fakat bu gelişim kontrol altına alınmaz ise dünya  bir çöplük olacak.
 


  • Beğen 2
Yorum bağlantısı
İnan Çınar
11 dakika önce, Ali Tolga Aksoy yazdı:


 
 

 

Merhaba Ali Tolga Bey, forumda  ilgili başlık mevcut olması nedeniyle konunuz birlestirilmistir.

Yorum bağlantısı
Ali Tolga Aksoy
Merhaba Ali Tolga Bey, forumda  ilgili başlık mevcut olması nedeniyle konunuz birlestirilmistir.
Görmedim. Affola :)
  • Beğen 1
Yorum bağlantısı
  • 4 hafta sonra...
Köksal Yılmaz

Konuya renault ile bir hort gelsin, aracım şu an 103k km de. Geçen yıl nisanda bagaj açma butonu garantiden değişmiş, 102k civarında bozulduğunu fark ettim. Onun dışında facebook sayfasında onlarca konuya sebep olan termostat arızası da birkaç ay önce başladı.

 

Servise başvurdum klasik garanti bitmiş vsvs, renault ya yazdım hem garantiden değişip bozulan parça için hem de garanti biter bitmez bozulan termostat için(ikisinin ücretli fiyatına 900 küsür tl dediler, cinnetin eşiğinden döndüm serviste). Biraz önce aradılar, ses kaydı alıp buraya örnek olarak koymadığıma pişman oldum. Aracı bakıma getirin orda hem geçirelim hem parçada güzellik yapalım dediler. Ben de planlı eskitmeyi güzel başarmışsınız dedim,  jestinizi de alın... ben aracımı satıyorum dedim(dahası var da özet geçtim).

Yorum bağlantısı
Sani Gerşon

Bagaj açma butonu için yazmıştım başka bir konuda. 80TL'mi ne rakamı var.

Termostat 105'lik motor ise 88'lik kullanılacak. 110'luk ise 80'lik. O da sadece iç değişebiliyor. 100TL gibi bi rakam olmalı.

Yorum bağlantısı
Köksal Yılmaz
Bagaj açma butonu için yazmıştım başka bir konuda. 80TL'mi ne rakamı var.
Termostat 105'lik motor ise 88'lik kullanılacak. 110'luk ise 80'lik. O da sadece iç değişebiliyor. 100TL gibi bi rakam olmalı.
Parasında değilim malına sahip çıkmak mesele.
Yorum bağlantısı
Sani Gerşon
4 dakika önce, Köksal Yılmaz yazdı:
9 dakika önce, Sani Gerşon yazdı:
Bagaj açma butonu için yazmıştım başka bir konuda. 80TL'mi ne rakamı var.
Termostat 105'lik motor ise 88'lik kullanılacak. 110'luk ise 80'lik. O da sadece iç değişebiliyor. 100TL gibi bi rakam olmalı.

Parasında değilim malına sahip çıkmak mesele.

Her iki parça da kronik sorunlu. Geriye dönük bi baksalar kaç kere değiştirmişler, görecekler sorun olduğunu ama...

Yorum bağlantısı
Ali Gök

Benm fluance da garanti vardı bakıma diye verdiğimde dünya kadar parça değişmişlerdi hiçbişe demeden turbo hortumu soğutucusu vs iyiydi o konuda reno .  Sonradan mı gevşettiler biraz

Yorum bağlantısı
  • Konuyu Görüntüleyenler   0 kullanıcı

    Sayfayı görüntüleyen kayıtlı kullanıcı bulunmuyor.

×
×
  • Yeni Oluştur...