ABS TCS ESP Sistemleri

[Aykut Gürkan]

ABS İngilizce’deki ‘Antilock Braking System’ kelimelerinin baş harflerini temsil eder. Türkçe karşılığı ise ‘kilitlenmeyi önleyen fren sistemidir’. Aynı zamanda Almanca’daki ‘Anti Blockier System’ kelimelerinin kısaltması da ABS’dir.

ABS sistemi temel olarak üç parçadan oluşur. Bunlar:

1.) Teker hız algılayıcıları:

Tekerlerin üzerinde bulunan ve tekerlerin dönüş hızını algılayan parçalardır.

2.) ABS hidroliği:

Fren pompasından gelen hidrolik borular bu parçaya bağlıdır. Fren pedalına sürücünün ne kadar kuvvetle bastığını da ölçmeye yararlar. Aynı zamanda bu parçanın içindeki valfler her bir tekere giden fren basıncı miktarını ayrı ayrı kontrol edebilir.

3.) Elektronik kontrol ünitesi (ECU):

ABS hidroliğinin bir parçasıdır. Teker hızlarını, fren basınçlarını analiz ederek ABS’yi devreye sokar ve çıkarır.

NASIL ÇALIŞIRLAR?

Öncelikle bilmemiz gerekir ki ABS’nin devreye girmesi için tekerlerin herhangi birinde frenleme esnasında durma eğilimi (veya kilitlenme) olmalıdır.

Örneğin ani bir fren yaptınız. Fakat arabanızın sol ön tekeri yol üstündeki buzlu veya ıslak kısma denk geldi. Bu durumda sol ön teker diğer tekerlere göre daha çabuk kilitlenecek ve kaymaya başlayacaktır değil mi? Sol ön tekerde bulunan hız algılayıcısı tekerin hızının düştüğünü ve durma eğilimi göstermeye başladığını ECU’ya (elektronik kontrol ünitesi) bildirir. Bu sırada fren pedalına uygulanan basınç miktarı da ECU tarafından bilinmektedir. ECU hemen sol ön tekerin kilitlenmesini engellemek ister ve fren basıncını o teker üstünde azaltmak için ABS hidroliğini devreye sokar ve anında devreden çıkarır. Sol ön teker yine kilitlenme eğilimi gösterince ABS hidroliği yeniden devreye girer ve devreden çıkar. Bu işlem saniyede yaklaşık 16 defa tekrarlanır ve siz fren pedalında bir titreşim hissedersiniz. Bu titreşim arabanızı güvenli bir duruma getirinceye kadar devam eder.

Yukarda örneğini verdiğimiz durumlar gibi tekerlerin kilitlenmesini gerektiren her fren uygulamasında ABS devreye girmektedir.

ABS’nin size en büyük avantajı ise bu ani frenlemeler esnasında aracınızı istediğiniz gibi sağa sola yönlendirebilmenizdir.

[Aykut Gürkan]

Aracınızın tekerlerinin patinaj yapmasını önlemek. Kısaca “Anti Patinaj Sistemi” olarak bilinen TCS’nin sürüş güvenliğine katkısı büyüktür.İngilizce’deki “Traction Control System” kelimelerinin baş harflerini (TCS) temsil eder. Türkçe karşılığı ise “Çekiş Kontrol Sistemi” dir.ASR ifadesi ise Almanca “Anti Schlupf Regelung” kelimelerinin baş harflerini temsil eder. Bu da Türkçe’ye “Anti Patinaj Sistemi” olarak çevrilebilir.

TCS‘Yİ OLUŞTURAN PARÇALAR

Öncelikle şunu belirtmekte fayda var: TCS olan bir araçta ABS var demektir. Bunun birinci sebebi TCS sistemi ABS’nin kullanmış olduğu teker hız algılayıcılarını kullanır. İkinci sebebi ise TCS’nin çalışmak için ABS’ye ihtiyaç duymasıdır.

TCS’nin ABS’nin kullandığı teker hız algılayıcılarını kullandığını söylemiştik. TCS bunlar sayesinde çekişin olduğu araç tekerlerinin hangisinin patinaja girdiğini anlayabilir. Bu algılama işleminden sonra ilgili tekerin hızını düşürmek suretiyle patinajı önler.

Teker hız algılayıcıları:

Tekerlerin üzerinde bulunan ve tekerlerin dönüş hızını algılayan parçalardır. Bunlar sayesinde TCS çekişin olduğu tekerlerdeki hızı algılayarak, hangi tekerin patinaja girdiğini belirler.

ABS hidroliği:

Bu parçanın içindeki valfler her bir tekere giden fren basıncı miktarını ayrı ayrı kontrol edebilir.TCS patinaja giren tekerin hızını düşürmek için ABS hidroliğini kullanır ve ilgili tekere fren uygular.

Elektronik kontrol ünitesi (ECU):

TCS’nin kritik durumlarda ne yapması gerektiğine burada karar verilir. TCS aşağıdaki parçaları kullanarak motor gücünü kontrol edebilir ve teker hızını azaltır:

- Yakıt kısma valfi

- Ateşleme tertibatı

- Yakıt enjektörü

- Gaz pedal sensörü

TCS’nin çalışma prensibi :

TCS’nin devreye girmesi için çekişin olduğu tekerlerden birinin patinaja başlaması lazımdır. TCS bunu teker hız algılayıcıları sayesinde anlar. Bu durumda TCS devreye girerek aşağıdaki durumlardan birini uygulayarak patinaj yapan tekerin hızını azaltır.

Durum 1: TCS, ABS hidroliğini devreye sokarak patinaj yapan tekere fren uygular. Teker patinaj önleninceye kadar frenlenir.

Durum 2: TCS, yakıt kısma valfi, yakıt enjektörü ve ateşleme tertibatına müdahale ederek motor gücünü düşürür ve patinaj yapan tekerlerin hızını azaltır.

Durum 3: TCS durum 1 ve 2 ‘yi aynı anda kullanarak gerekli işlemi yerine getirir.

[Aykut Gürkan]

İngilizce “Electronic Stability Program” kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır ESP. Türkçe’ye “Elektronik Stabilite Programı” olarak çevirebiliriz. Stabilite ise sağlamlık, denge, kararlılık manalarında kullanılabilir.

ESP’yi aslında tek başına bir sistem gibi düşünmemek lazımdır. ABS (Kilitlenmeyi önleyen fren sistemi) ve TCS (veya ASR) (Patinaj önleme sistemi) ikisi birlikte ESP sistemine destek verirler. Yani ABS ve TCS olmadan bir araçta ESP’nin varlığından söz edilemez.

ESP'i oluşturan parçalar:

ABS Hidroliği ve Fren Basıncı Algılayıcısı:

Ani fren durumlarında araç tekerlerine uygulanan fren basıncını algılayan ve tekerlerin kilitlenmesini önleyen parçalardır. Tekerlerin kilitlenmesi aracın hakimiyetinin kaybedilmesi demektir.

Teker Hız Algılayıcıları:

Aracın tüm tekerlerinde bulunan ve hepsinin hızını ayrı ayrı ölçebilen algılayıcılardır.

Direksiyon Açısı Algılayıcısı:

Direksiyonda bulunan ve sürücünü gitmek istediği yönün ESP tarafından anlaşılmasını sağlayan algılayıcıdır.

Yanal Hız Algılayıcısı:

Aracın doğrultusundan ne kadar saptığını ve yanal hızlarının ne olduğunu ESP’ye bildiren algılayıcıdır.

ESP Elektronik Kontrol Ünitesi:

Bütün algılayıcılardan gelen bilgileri çok kısa sürede değerlendirip, kritik durumlarda ESP sistemini devreye sokar.

Sürücünün araçtan istedikleri ve aracın davranışı devamlı ESP tarafından analiz edilir. Bunlar arasında bir dengesizlik varsa ESP devreye girer. Yani ESP arka planda devamlı faal durumdadır. Sadece kritik durumlarda devreye girer.

Ani bir manevrada arabanın burnu düz doğrultuda kayarsa (Understeer):

Hızla giderken önünüze ani bir engel çıkarsa veya keskin bir viraja girerseniz, arabanın burnu düz bir doğrultuda kaymaya başlayacaktır. Direksiyonu çevirdiğiniz yöne araba gitmeyecektir.

Bu durumda teker hız algılayıcıları ön tekerlerin kontrolden çıktığını algılar. ESP algılayıcılar sayesinde sürücünün gitmek istediği yön ile aracın gittiği yön arasında farklılık olduğunu algılar. Sürücü sola gitmek istiyorsa sol arka tekere, sağa gitmek istiyorsa sağ arka tekere ESP fren uygular. Bu sayede aracın burnu gitmek istenen yöne doğru düzelir.

Ani bir manevra esnasında arabanın arkası savrulursa (Oversteer):

Arabanızın arkası sağa veya sola savrulma eğilimi gösterdiği zaman yanal hız algılayıcısı aracın rotasından saptığını anlar. Teker hız algılayıcıları arka tekerin kaymaya başladığını, fren basıncı algılayıcısı da ön ve arka tekerler arasında bir dengesizlik olduğunu algılar. Bütün bu bilgileri değerlendiren ESP kontrol ünitesi, araç sola savruluyorsa sol ön tekere, sağa savruluyorsa sağ ön tekere fren uygular. Bu fren uygulama motor gücünü kesme (TCS sayesinde) şeklinde de olabilir. Bu sayede arabanın arkasının savrulması önlenir.

Bunların dışındaki, yolun buzlanması, kaygan olması gibi durumlarda da aracınızın dengesinde bir düzensizlik olması durumlarında ESP yine devreye girmektedir.

[Aydan Aykac]

Benim araçta ESP var. Alırken güvenlik paketli olsun diye istemiştim. Ne kadar kullanıdın derseniz. Karda falan TCS çok devreye girdi, işede yarıyor aslında.. ESP sanırım iki defa devreye girdi birisinde aracı yeni almıştım boş yolda zigzag yapıp devreye girmeye zorladım, ikincisinde ise yagışlı bir havada biraz hızlı girdiğim bir virajda devreye girdiğini hissettim. C-max gibi yüksek sayılabilecek bir araçta daha ihtiyaç olabilir diye düşünmüştüm ama aracı genelde 2 ufak bebiş için kullandığımdan riskli kullanmıyorum.

Hızlı ve riskli kullananlar için ise son derece faydalı bir koruyucu olarak görüyorum. Aracı rahatlıkla çizgisine sokuyor meret....

[Okyay Pay]

kışa girerken faydalı olabileceğini düşündüğüm bir video , yeni araç seçiminizde de esp li araç seçmenizi tavsiye ederim

http://www.youtube.com/watch?v=fG3cOEW53ag

bu da 4 çekerin avantajları

http://www.youtube.com/watch?v=2ExynfY56DA...related&search=

[Guest Mehmet Boran Koca]

buzda ancak vidalı ince lastiklerle güvenli sürüş yapılabilir diğerleri fos.vidalı lastiğide kolay kolay bulamayacağımıza göre

10 Ekim 2006 tarihinde Mehmet Boran Koca tarafından düzenlendi

[Okyay Pay]

o ince vidalı lastikleri de taktığın zaman hep buzda gitmen lazım ama , devamlı buzda gidemezsin ki...

[Guest Mehmet Boran Koca]

tabikide öyle ben sadece buzda güvenli sürüş dendiği için onu ön plana çıkardım

[Guest Mehmet Boran Koca]

Ben yillarca civili lastikte kullandim.

Kaliteli civi kullanilan lastik 100-110 km/h ye kadar problemsiz asfaltta da kullaniliyor. Cok gürültülü ancak.

Kalitesiz (o zamanlar yerliler öyleydi) civi kullanilirsa da problem cok yasaniyordu.

Civili lastigin kar ve buz da yol tutusu cok farkli.

Ancak fizik kurallarini tamamen degistiremedigini de unutmayalim.

+ asfalatta fren mesafesinide uzattığıda bir gerçek.

[Okyay Pay]

yeni teknoloji bir lastik var

sadece buzda çivileri çıkıyor kuruda geri gidiyor

çivileri iten arada donan bir sıvı var sıfırı görünce sıvı donup genleşiyor çiviler çıkıyor ,sıvı eriyince çiviler tekrar içeri...

[Evren Barış Özbek]

Geçen yıl bende çivili lastik kullandım.Aralık ayı sonunda taktım, mart ortasında çıkarttım.Karda, buzda hiç zorluk çekmedim.

Çivili lastiklerin tabiki gürütüsü oluyor.Ama eski çivililer kadar değil.100-110 km sürate rahatlıkla çıkılıyor.

[Aydan Aykac]

Nokian'ın öyle bir lastiği var hava sıcaklığı sıfırın altındayken çivileri çıkıyor. Üstünde ise çiviler içeri giriyor.

[Erkan Baydemir]

yeni teknoloji bir lastik var

sadece buzda çivileri çıkıyor kuruda geri gidiyor

çivileri iten arada donan bir sıvı var sıfırı görünce sıvı donup genleşiyor çiviler çıkıyor ,sıvı eriyince çiviler tekrar içeri...

Minik eklemeler yada değişiklikler yapmak lazım bu konuda;

Evet,bahsi geçen lastikler şu anda satşta.

Yalnız,bu lastikler kar yada buza göre değil havanın sıcaklığına göre çalışmaya başlıyor,yani çiviler.

Belli sıcaklığın altında bu çiviler yüzeye doğru çıkıyo,ama burda düşündürücü olan şey;

Hava sıcaklığına göre oluyor bu,kar yada buz değil yani lastiği çalıştıran.

Özellikle İstanbul için,hava sıcaklığı 0 yada( - ) lerde olsa bile, zeminde buz yada kar olmıyabiliyor

[Erkan Baydemir]

Ya açıkçası,çivilerin çalışma prensibini öğrendikten sonra hiç ilgimi çekmedi.

Ben özellikle İstanbul için,hiçte sıcak bakmıyorum çivili lastik yada palet,zincir giibi şeylere.

Murat'ı hep sevmişimdir zaten,bilirsin

[Nadir Gökoğlan]

arkadaşlar bugün esp nin faydasını bizzat gördüm o olmasaydı su an hem arabamın kazasıyla hemde bir iki kişinin hayatıyla uğraşıyodum.şehir içinde çok önemli bir kaza atlattım ama esp sayesinde hem de yağışlı bir havada spin atıp bi kaç kişiyi ezmekten ve lüzumsuz birinin arabama carpmasından kurtuldum.teknoloji harikası mondeo ya binmek benim için bir ayrıcalık olsa gerek.

[Cihat Gümüş]

2006 focus Ghia Esp elektrik bağlantı şeması gerkli. Focus 1 in elektrik şeması var ama focus 2 de aynı mı bilmiyorum. Esp de sorun var da..

[Çağlar Bayur]

Esp bağlantı şeması diye bir şey yoktur, abs motoru bağlantı şeması olabilir, tekerlek sensörü şeması olabilir. Nasıl bir arıza var acaba?

[Erkan Kıyak]

2006 focus Ghia Esp elektrik bağlantı şeması gerkli. Focus 1 in elektrik şeması var ama focus 2 de aynı mı bilmiyorum. Esp de sorun var da..

Sorun nedir tam olarak?

[Cihat Gümüş]

Direksiyon açı sensörü problemi gözüküyor fakat parçayı denedik sağlam. Tahminim sensöre gelen kablolardan birinde sorun olabilir. Enerji gelmiyor olabilir mi?. Bu yüzden ESP devre dışı kalıyor. Sensör kalibre edilemiyor. Sistemi kontrol için bağlantıları gösteren şemaya ihtiyaç duyuyorum. Focus I in şeması var fakat II yi bulamadım. Aynısı mıdır acaba?

[Çağlar Bayur]

Direksiyon açı sensörü problemi gözüküyor fakat parçayı denedik sağlam. Tahminim sensöre gelen kablolardan birinde sorun olabilir. Enerji gelmiyor olabilir mi?. Bu yüzden ESP devre dışı kalıyor. Sensör kalibre edilemiyor. Sistemi kontrol için bağlantıları gösteren şemaya ihtiyaç duyuyorum. Focus I in şeması var fakat II yi bulamadım. Aynısı mıdır acaba?

ŞEma olsa da pek de bir işe yaramaz, IDS ile kontrol edilir.

[Sami Aktaş]

ESP buysa ben istemem... Allahtan benim arabada ESP yok VSC var...