Türkçede Bazı Kelimelerin Okunuş ve Söylenme Biçimleri

[Mahmut Yıldız]

Konuşma dili diye bir dil vardır ve yazılı kuralları yok. Yıllar içinde de bu sebeple değişir, değişmesi kolaydır. Eski TRT yıllarındaki gibi, yazıldığı gibi okunur bizim dilimiz ama günlük hayatta böyle olmaz. Bazı harfleri yuvarlar, bazılarını da yutarız. Bu sebeple -geleceğim diye yazarken -gelicem diye okuruz. Ancak konuşma dilinde farklı şekilde telaffuz edilse bile yazarken doğru yazıldığı sürece dil bozulmaz. Bu yüzden günümüzde sıkça kullanılan forumlarda, sosyal medyada Türkçeyi doğru yazmalıyız. 

 

Zaman içinde dilde bazı kurallar değişiyor. Bizim okul yıllarında öğrendiğimiz kural zaman içinde değişmiş oluyor. Mesela "keloğlan" kelimesinin hecelere ayrılmış hali bizim bildiğimizden farklıymış. Biz kel-oğ-lan diye ayırırdık, şimdikiler ke-loğ-lan diye ayırıyor. 

10 Eylül 2021 tarihinde Mahmut Yıldız tarafından düzenlendi

[Aydın Sert]

Ben de yazıldığı gibi telaffuz edildiğini bilmekteyim.

Diğer varsayımlar ve söylemler günlük konuşma dili diye düşünüyorum.

[Metin Akbal]

Bunun bir kuralı yok diye biliyorum. Yabancı dilde mesela İngilizce de (bizim gibi bir durum var mı yoksa o dile özgü bir konuşma telaffuzu mu bilmiyorum onu da özellikle ekleyeyim)

 

Grandma grandfa, dady momy vs (İngilizceci arkadaşlar daha net bilgilendirir)

 

Hatta konulu video

 

 

 

[Mehmet Ozyurek]

Hepsine amenna. 

Anadolu da bazen kabalaştırır bazen yutarız.. 

 

geliyorum denmez. geliyom, gitmiyom. 

kapı denmez mesela gapının önü. 

çağla denmez mesela, çala

 

 

Ama bir eğitimde değil yazılır diil okunur

gelecek yazılır gelicek okunur denince ben de haliyle kural istedim.. 

 

Bir trakyalıya h'nin kuralını soramayız.. Ama eğitimde ayvaya hayva de, hipokrata ipokrat de denirse kural sormak gerek

 

 

[H.Cenk Bayrakçı]

@Mehmet Ozyurek Abi İstanbul Türkçesi dediğimiz Türkiye’de konuşulan asıl Türkçe yazıldığı gibi okunur derler. Ancak dilin kolay söylemesi açısından bazı kelimeler değişik telaffuz edilir. Değil kelimesi aslında “deyil” diye söylenirken beynimiz onu “değil” olarak algılar. Diil herhalde yerel söyleyiş. Çünkü Türkçe’de “ğ” harfi kelime içinde konuşma dilinde y harfine yakın telaffuz edilir, ancak bu bir kural değil, söyleyiş alışkanlıkları var. Oğul ya da Oğuz kelimesinde olduğu gibi.

Almayayım yazarız almıyayım diye söyleriz. Yazılı olmayan bazı söyleyişler var bence. 

[Metin Akbal]

Erkut Uysal yazdı:

Ayvan, Asan, Üseyin vb...

Ayva trakyada Hayva dir mesela... 

Değişik bi ırkız biz...

ipokrat yemini etmiş doktor, ipokrat yeminini külah yapar çekirdek satar Trakyada yani o kadar...

 

Recep Selim Kaya yazdı:

 

En belirgin örneği; Ayrabolu 'ya gittim, hayran içtim, ayran kaldım.

 

Edirne de çalışırken teneffüste iki öğrenci arasındaki muhabbette şuna denk gelmiştim:

 

(H)Akkı hoca seni çağırıyor. Yerli öğretmeni bile gülmüştü madem orda Akkı diyorsun da oca neden demiyorsun.

[Ayhan Asil]

Ali Darbaz yazdı:

Malamat ne demek halen bulamadım. Bizimkiler bir şey malamat olduğunda "malamat ettin" der. 

Malamat = Rezil, perişan, heder anlamına gelir; K. Maraş'da çok kullanılır. Karşılaşmak kelimesine Hapahap olduk derler. 

[Ümit Türk]

Erkut Uysal yazdı:

Trakyada;

1-) Değil ----> Deil

2-) Gelecek ----> Gelcek

3-) Koşayım ----> koşüm

Trakyada Cümle içinde kullanımı...

1-) O üle deil beeee, yalnış yapüsünüz...

2-) Gelcek yılda görceniz bak...

3-) Koşüm beygir gibi peşinden, yetişemiyom bea...

Bizde H kullanımlmaz, yani kullanılca yerde kullanılmaz, kullanılmıca yerde kullanılır...

Ayvan, Asan, Üseyin vb...

Ayva trakyada Hayva dir mesela... 

Değişik bi ırkız biz...

ipokrat yemini etmiş doktor, ipokrat yeminini külah yapar çekirdek satar Trakyada yani o kadar...

Keşan'da okurken okula gitmek için sabah kalkıp yüzümü yıkamak için lavobaya girmiştim. İşim bitti odaya gidiyorum elimde havlu farkında olmadan onuda götürüyorum. Peşime oranın yerlisi olan ve bizde misafir kalan arkadaşım girdi Arkadan bağırıyor 'aaavluu neerde be yaaa' diye.  Dedim ne avlusu camimi burası ne içtin sabah sabah demiştim.  Uyanamadığım için olayı anlamamıştım.  Halen espirisi yapılır. 

[Hayrettin Bahadir]

Erkut Uysal yazdı:

Trakyada;

1-) Değil ----> Deil

2-) Gelecek ----> Gelcek

3-) Koşayım ----> koşüm

Trakyada Cümle içinde kullanımı...

1-) O üle deil beeee, yalnış yapüsünüz...

2-) Gelcek yılda görceniz bak...

3-) Koşüm beygir gibi peşinden, yetişemiyom bea...

Bizde H kullanımlmaz, yani kullanılca yerde kullanılmaz, kullanılmıca yerde kullanılır...

Ayvan, Asan, Üseyin vb...

Ayva trakyada Hayva dir mesela... 

Değişik bi ırkız biz...

ipokrat yemini etmiş doktor, ipokrat yeminini külah yapar çekirdek satar Trakyada yani o kadar...

Trakya'da küpeklee bile Av Av diyuu beyaa

[Yurdaer Elay]

Hamit inan yazdı:

Siğitmek derdi eskiler bizim burada. 
"İnek kaçi la tarlaya gircek siitsene..."

 

Aslı seyirtmek sanırım.. Bizim oralarda da saartmek şeklinde telaffuz ediliyor.

 

Ali Darbaz yazdı:

Malamat ne demek halen bulamadım. Bizimkiler bir şey malamat olduğunda "malamat ettin" der. 

 

En sık kullanımı dillere düşmek, rezil olmak/etmek anlamında..

[Ahmet Hasan Şendağ]

Konunun başlığındaki atayı da kimse görmemiş  🙂 

Türkçe’de ❌

Türkçede ✔️

[Önder Özcan]

Mehmet Ozyurek yazdı:

Bazı kelimeleri duyuyorum ve şaşırıyorum. Kaynak arıyorum, bulamıyorum. 
örnek bir kaç kelime paylaşacağım. 

1 - değil kelimesi. Konuşurken diil olarak söyleniyor. 
2- gelecek kelimesi. Konuşurken gelicek olarak söyleniyor 

3- koşayım kelimesi. Konuşurken koşıyım şeklinde söyleniyor.  

 

Özellikle bu kelimeler Türkçe’nin hangi kuralına göre bu şekilde telafuz ediliyor? 

 

Bunlar konuşma dili sen bunlara neden kural arıyorsun ki? Yazarken doğrusunu yazarız konuşurken kolay telaffuzlusunu- kestirmesini söyleriz.

[Mehmet Ozyurek]

Ahmet Hasan Şendağ yazdı:

Konunun başlığındaki atayı da kimse görmemiş  🙂 

Türkçe’de ❌

Türkçede ✔️

 

Kızma be ya.. atayı düzelttim.. 

[Selçuk Bakış]

Ali Darbaz yazdı:

Malamat ne demek halen bulamadım. Bizimkiler bir şey malamat olduğunda "malamat ettin" der. 

Sen nasıl suvaslısın yav, bak malamat oldun şimdi 😁

Bizim buralarda çok kullanılır, genelde birazda köylere yakın yerlerde, aşağıda yeterli açıklamalar yazılmış.

Yurdaer Elay yazdı:

 

Aslı seyirtmek sanırım.. Bizim oralarda da saartmek şeklinde telaffuz ediliyor.

 

 

En sık kullanımı dillere düşmek, rezil olmak/etmek anlamında..

 

Ayhan Asil yazdı:

Malamat = Rezil, perişan, heder anlamına gelir; K. Maraş'da çok kullanılır. Karşılaşmak kelimesine Hapahap olduk derler. 

 

[Mahmut Yıldız]

Selçuk Bakış yazdı:

Sen nasıl suvaslısın yav, bak malamat oldun şimdi 😁

Bizim buralarda çok kullanılır, genelde birazda köylere yakın yerlerde, açıklamalar aşağıda yeterli açıklamalar yazılmış.

 

 

Şimdi Ali ellam ne demek onu da bilmiyordur. 

[Selçuk Bakış]

Mahmut Yıldız yazdı:

Şimdi Ali ellam ne demek onu da bilmiyordur. 

Bıldır olsaydı bilirdi unuttu ellaam

[Yurdaer Elay]

Selçuk Bakış yazdı:

Bıldır olsaydı bilirdi unuttu ellaam

 

Gobel anca tomofiliynen hipermil mi neyse ondan yapıyo başga da bildiği bişey yoh  

[İnan Çınar]

Gelüse gelü

Gelmesse  gendü bülü 

Tokat 'ta bir aracın  camında  yazıyor.

 

Gelirse  gelir 

Gelmezse kendi bilir anlamında...

 

[Hüseyin Sönmez]

Erkut Uysal yazdı:

Trakyada;

1-) Değil ----> Deil

2-) Gelecek ----> Gelcek

3-) Koşayım ----> koşüm

Trakyada Cümle içinde kullanımı...

1-) O üle deil beeee, yalnış yapüsünüz...

2-) Gelcek yılda görceniz bak...

3-) Koşüm beygir gibi peşinden, yetişemiyom bea...

Bizde H kullanımlmaz, yani kullanılca yerde kullanılmaz, kullanılmıca yerde kullanılır...

Ayvan, Asan, Üseyin vb...

Ayva trakyada Hayva dir mesela... 

Değişik bi ırkız biz...

ipokrat yemini etmiş doktor, ipokrat yeminini külah yapar çekirdek satar Trakyada yani o kadar...

İşin gerçeği aslında Türkçede 'H' harfi yoktur. Arapçadan dilimize girmiştir. Gerçek 'H' hayın gırtlaktan söylenir Türkçe ise ağzın ön kısmından konuşulur dolayısı ile H harfi kaybolup gider. Örnek olarak kendi ismimden vereyim. BEn adımı doğru düzgün söyleyen bir şive göremedim henüz. Trakyada 'Üseyn' İç Anadoluda 'Fiseyin' Karadenizde 'İsiyin' Güneyde 'Ösüyin'

10 Eylül 2021 tarihinde Hüseyin Sönmez tarafından düzenlendi

[Mehmet Ozyurek]

İç anadoluda üssüün 

Hasan hüseyin. Hasanüssüün 

[Ahmet Gül]

Mehmet Ozyurek yazdı:

 

 

Ama bir eğitimde değil yazılır diil okunur

gelecek yazılır gelicek okunur denince ben de haliyle kural istedim.. 

 

 

Dil bir kurallar bütünüdür, yalnız yaşayan bir varlık olan dilin kuralları kullanıcıları tarafından sürekli değiştiririlir. Bu değişimler zamanla farklı ağızlar, lehçeler hatta farklı diller oluşturur. Bu dilin olağan gelişimidir.

 Dilbilgisi ikiye ayrılır. Betimsel dilbilgisi (descriptive grammar) dilin gerçekte nasıl kullanıldığı ile ilgilenir. Bu durumda mutlak bir doğru ve ya mutlak bir yanlış yoktur. Halk "değil" yerine "diil" diyorsa bu yanlıştır denilmez, bazı bölgelerde bu şekilde de kullanılabileceğini varsayar. Dilbilgisinin ikinci ayağı ise kuramsal (prescriptive grammar)dilbilgisidir. Kuramsal dilbilgisi görüşünde ise önemli olan kullanımdan ziyade kurallardır. Yani bir yöre "nörüyong emmi" diyorsa bunu doğru kabul etmez, bunun yanlış bir kullanım olduğunu öngörür. 

Bu tanımlamalardan sonra sonuca gelecek olursak, formal eğitim kuramsal (prescriptive grammar) ile yapılır ve yapılmalıdır. Yani bir öğretmen öğrencisine  "değil" yazılır "diil" okunur diyemez. Bu dil öğretiminin temel kurallarına aykırıdır. Kuramsal dilbilgisinden uzaklaşırsanız, dili formüle edemez, o işin içinden çıkamazsınız. Lehçeler, ağızlar o dilin kuralı değil zenginliğidir. 

Uzun oldu ama umarım biraz aydınlatıcı olmuştur. 

[Mehmet Ozyurek]

Anladığım kadarıyla şiveler daha ön plana çıkıyor  

 

Kızımın aldığı kurs bir dublaj ve seslendirme kursu.  

Hal böyle olunca kurallara çok takılmamak gerektiğine kanaat getirdim.  
 

[Evren Erakçora]

"tired with all these, for restful death i cry,
as, to behold desert a beggar born,
and needy nothing trimm'd in jollity,
and purest faith unhappily forsworn,
and guilded honour shamefully misplaced,
and maiden virtue rudely strumpeted,
and right perfection wrongfully disgraced,
and strength by limping sway disabled,
and art made tongue-tied by authority,
and folly doctor-like controlling skill,
and simple truth miscall'd simplicity,
and captive good attending captain ill:
tired with all these, from these would i be gone,
save that, to die, i leave my love alone.

vazgeçtim bu dünyadan tek ölüm paklar beni,
değmez bu yangın yeri, avuç açmaya değmez.
değil mi ki çiğnenmiş inancın en seçkini,
değil mi ki yoksullar mutluluktan habersiz,
değil mi ki ayaklar altında insan onuru,
o kızoğlan kız erdem dağlara kaldırılmış,
ezilmiş, hor görülmüş el emeği, göz nuru,
ödlekler geçmiş başa, derken mertlik bozulmuş,
değil mi ki korkudan dili bağlı sanatın,
değil mi ki çılgınlık sahip çıkmış düzene,
doğruya doğru derken eğriye çıkmış adın,
değil mi ki kötüler kadı olmuş yemen' e
vazgeçtim bu dünyadan, dünyamdan geçtim ama,
seni yalnız komak var ya, o koyuyor adama."

 

Can Yücel, Hamlet i Türkçe'ye çevirirken böyle çevirmiş.  

seni yalnız komak var ya, o koyuyor adama.

[Muhammet Ali Deli]

Mehmet Ozyurek yazdı:

Bazı kelimeleri duyuyorum ve şaşırıyorum. Kaynak arıyorum, bulamıyorum. 
örnek bir kaç kelime paylaşacağım. 

1 - değil kelimesi. Konuşurken diil olarak söyleniyor. 
2- gelecek kelimesi. Konuşurken gelicek olarak söyleniyor 

3- koşayım kelimesi. Konuşurken koşıyım şeklinde söyleniyor.  

 

Özellikle bu kelimeler Türkçenin hangi kuralına göre bu şekilde telafuz ediliyor? 

Seni gudurtuyum eyce. 

 

Adanaca Sözlük

Abo = hayret ifadesi 
Allöş = bir şasırma nidası 
anarya = arka, geri 
antin = afyon çeken 
araya gitmek = ziyan olmak 
aşortmen = eşofman 
avel = aptal 
banadura = domates 
barnak = parmak 
bayaktan = az önce 
bici bici = su muhallebisi 
bider = tohum 
bocit = bakir sürahi (sonradan alüminyuma döndü) 
böcük = küçük böcek 
boş boşçu = eski amerikan eşyaları satan 
bögü = zehirli örümcek 
carcur = şarjör 
cere = kulplu testi 
cibiliyet = geçmis 
cibindirik = cibinlik 
cibinlik = tülden oda 
cillop = pırıl pırıl 
cinbit = cingöz , cin gibi 
cinik = ufak 
cılk = çürük 
Cırcır = fermuar
cıncık = cam 
cırlazmak = mızıkçılık yapmak 
cırrık = boş boğaz = ağustos böceği
cülük = civciv 
çömçe = kepçe
Çomaç = dürüm
çağırdak = çekirdek 
çencere = tencere
çimmek = yüzmek 
çingil = metal yoğurt kabı 
çul = kilim, yer yaygısı 
dağnemek = etrafı kolaçan etmek 
dakka = eldeki en kıymetli bilye 
deel mi = değil mi 
dene = tane 
demikten = biraz önce 
deyha = işte orada 
dezze = teyze 
dad = lezzet 
dandik = işe yaramaz 
davşan = tavşan 
döş = göğüs 
dulda = sığınak,kuytu yer 
eftik = kötü 
ekerbiçer = con dere = john deere 
enik = köpek yavrusu 
eneğim enek = ne kar ne zarar 
epmek = ekmek
essah = sahi 
esvap = çamaşır 
eşgi = ekşi 
ezvahane = eczane 
falafoş = yalama 
fallik = hafif meşrep,oynak kadın 
fırındak = sahtekar , güvenilmez adam 
folluk = gurk yumurtası 
gıdışmak = kızmak
gadasını almak = belasını almak 
galan = bundan sonra 
galle = kasa, içine para konan çekmece 
gandırıkçı = yalan söyleyip şaşırtan 
ganel = kanal 
gapı = kapı 
gı = kız (bayanların isminden önce söylenir)
gıllik = küçük 
gindirik = aralık 
gıpraşma = kımıldama 
gıran = yaramaz çocuk 
göynek = gömlek 
gulle = bilye,misket 
hayma = damlarda asma dallarının toplandığı çardak 
helke = kova 
hellengeç = yengeç (ilengiç te denir) 
hırpo = enayi 
ıhmak = diz çökmek 
iriskin = sucuk 
kapçıklamak = kavramak 
karsambaç = rendelenmiş buz 
katmak = koymak , bırakmak 
keviş küvüş etmek = fecii yenmek 
kele = kadınların hitap ünlemi 
kertis = kertenkele 
kıytırık = değersiz 
kunnamak = dogurmak 
kösga = işe yaramaz 
kasnaklı = kamış iskeletli uçurtma 
laismen = yan hakem 
lastik = spor ayakkabısı 
laylon = plastik malzeme 
löbbüş = büyük gulle ( yani misket ) 
mahana = bahane
malafat = erkeğin cinsel organı 
malamat = rezil,kepaze 
manık = kedi yavrusu 
melefe = astar,yüz 
mintan = gömlek 
mitil = yatak,yorgan eskisi 
naal oluyon ? = nasılsın ?
nörüyon = ne yapıyorsun ?
naylon = traktör römorku 
nünük = salyangoz  (sülük te denir)
obir = diğer , öteki 
ökenmek = agiz hareketiyle dalga geçmek 
öllöz = hayatı kaymış 
pambık = pamuk 
pantol = pantolon 
pendir = peynir 
peşkir = havlu 
pellenpüs = yabani iğde 
pırtmak = kurtulmak 
pisküüt = bisküvi 
sınıkçı = kırık çıkık tedavi eden 
sırt = elbise 
silme = ağzına kadar dolu 
soyka = yaramaz çocuk 
taka = pencere 
taman = karşıdakinin de bildiğini hatırlatmak için tasdiklemek (= hani!!!)
tombili = omuz başı ( dediler ) 
tosbağa = kaplumbaga 
teker = bisiklet 
tuluk = tulum peyniri 
urup = çeyrek 
ütmek = yenmek 
velespit = bisiklet 
yazı = tarla,ova 
yeni dünya = malta eriği 
yuka = (yufka) denizde sig yer 
yuumak = yıkamak 
zeyzik = Agustos böcegi (circir da denir) 
zibil = çöp 
zibil gibi = çok, gereginden fazla miktarda 
zibillik = çöplük 
zort çekmek = küçük duruma düşmek , sesli nanik 
zumzuk = yumruk 

[Yurdaer Elay]

Mehmet Ozyurek yazdı:

Anladığım kadarıyla şiveler daha ön plana çıkıyor  

 

Kızımın aldığı kurs bir dublaj ve seslendirme kursu.  

Hal böyle olunca kurallara çok takılmamak gerektiğine kanaat getirdim.  
 

 

Acaba bazı kelimelerin fonetiği ya da ne bileyim söylenmesi zor olduğundan bu şekilde kullanımı olabilir mi? Koskoca TRT bile bu şekilde telaffuz ediyorsa