Nurullah Demir 14 Ağustos 2009 Paylaş 14 Ağustos 2009 (düzenlendi) Evap Purge Control Solenoid Valve nedir? ◦Depodaki buharlaşan benzin sıvı hale getirerek tekrar depoya veren sistemi kontrol eder. Manifold basıncı sensoru (manifold absolute pressure/MAP) Map sensor ne işe yarar ? ◦Bu sensor manifold basıncı miktarına göre ECU'ya veriler göndermektedir. Ecu da buna göre avansını ve benzin verme miktarını ayarlamaktadır. MAf sensoru Manifolt üstünde bulunur Yada 1 hortum ile manifolddan vacum alınıp bir yere monte edilir. MAF Sensoru (Mass airflow sensor) ◦Maf sensoru hava filitresinden hemen sonra bulunur çekilen havanın miktarını ölçer ve Map sensoru gibi ECU ya bilgi gönderir Ecu da buna göre avansını ve benzin verme miktarını ayarlamaktadır. Extradan Hava sıcaklığınıda ölçmektedir Knock sensor (vuruntu sensoru) Nedir ? ◦Vuruntuu istenmeyen şekilde yanma sonucu olusur.Vuruntu sensörü volt ile çalışır ve vuruntu hissetigi anında motoru direk safe moda geçirir. TPS Sensor = Throttle Position sensors = Gaz kelebegi sensörleri ◦Gaz kelebek sensorunun amacı kelebeğin nekeadar açık olduğunu ECU ya volt şeklinde vermesidir bunun sayesinde Gaz kelebeği düzeltmelerini ECU kolaylıkla yapabilir. ◦Bazı map ve maf olmadan single throttle olarak yapılan arabalarda (genelde Yarış amaçlı) tps Map ın görevini görebilir. IAC Valve (idle air control Valve) = Rölanti Regulatörü ◦Motor sabah çalıştığında ve seyir halindeyken dururken kelebek tamamen kapandığında rolantide durmasını düzenlemekte görevlidir CKP sensor ((Crankshaft Position) Krank mili konum sensoru) ◦Crankshaft Position sensoru krankın açısını belirler verdiği bilgiler doğrultusunda ateşleme ve püskürtme zamanları için Ecu ya bilgiler verir. Camshaft Position Sensor TDC sensor Diyede geçer ◦Camshaft Position sensor araba çalışmaya başlamadan Cranking (marş) esnasında önce ateşleme sırasının düzgün olması için Ecu ya bilgiler verir(ecu için) Coil On PLug (COP) = Tek Tek bobinli ateşleme ◦boboinli ateşelem Buji pipolarının üstünde bobinlere sahip arabalar vardır her bujinin 1 bobine sahip olduğu arabalar bu tip arabalara coil on plug arabalar denir bu tip arabalarda buji kablosu bulunmaz Distribütör nedir? neişe yarar? ◦Bir çok distiribütorlu araçta distiribütor içinde CKP TDC sensoru bulunur bunlar ecuy a bilgi gönderir extradanda Tek bobinli arabalardır distribütörün içinde tevzi makarası bulunmaktadır bu tevzi makarasının amacı endüksiyon bobininden gelen yuksek gerilimi sirasiyla bujilere buji kabloları tarafından yollayan parcadır. AIT (Air intake temperature) = Hava Giriş ısı sensoru ◦İçeriye çekilen/basılan havanın sıcaklığını ölçer. Ve ecu ya o şekilde düzeltmeleri yapmasında yardım eder ECT (Engine Coolant Temp) = Motor Su sıcaklığı ◦Motor suyu sıcaklığını ölçer ve ecu ya o şekilde düzeltmeleri yapmasında yardım eder özellikle soğukken çalışmada. BARO sens (Barometric Pressure sensor) barometrik basınç sensoru ◦Atmosferik basıncı ölçer ve Ecunun ona göre benzin avans düzeltmelerinde yardımcı olur SAFC & VAFC (Super Air Flow Converter & Vtec Air Flow Converter) ◦Map olan yada Maf olan arabalarda Map yada Maf a bağlanarak orjinal gelen değerleri değiştirerek benzin kısıp açmaya (belirli bir limitte çok değil) yarıyor. kesinlikle avansa mudahale etmez. Dolaylı yoldan mafı yada mapkı kıstığın yada açtığın için avansıylada biraz oynamış oluyoruz. YurtDışında Adıda AFC hacks tir. *A L I N T I D I R* 14 Ağustos 2009 tarihinde Nurullah Demir tarafından düzenlendi Yorum bağlantısı
Nurullah Demir 15 Ağustos 2009 Yazar Paylaş 15 Ağustos 2009 rica ederim az bişeyler öğrenmeye calısıyorum arastırarak Yorum bağlantısı
Ayhan Kanatlı 16 Aralık 2013 Paylaş 16 Aralık 2013 1. SENSÖRLER1.1. Isı Sensörleri1.2. Dış Etkileşimli (Extrinsic )Fiber Optik Sensörleri1.2.1. Dış Etkileşimli (Extrinsic ) Fiber Optik Sensörlerin Uygulama bazı alanları,1.3. İç Etkileşimli(Intrinsic ) Fiber Optik Sensörleri1.3.1. İç Etkileşimli (İntrinsic ) Fiber Optik Sensörlerin uygulama bazı alanları1.4. Sensörlerin Dezavantajları1.5. Sensörlerin Avantajları2- OTOMOBİL MOTORLARINDA BULUNAN SENSÖRLER2.1. Gaz Kelebeği Konum (TP) Sensörü2.2. Manifold Mutlak Basınç (MAP) Sensörü2.3. Motor Soğutma Suyu Sıcaklık ( ECT) Sensörü2.4. Eksantrik Mili Pozisyon (CMP) Sensörü2.5. Krank Mili Pozisyon (CKP) Sensörü2.6. Araç Hız (VVS) Sensörü2.7. Vuruntu (KS) Sensörü2.8. MAP/ IAT Sensörü2.9. Yüksek Rakım Dengeleme (HAC) Sensör2.10. Silindir Kapağı Sıcaklık (CHT) Sensörü2.11. Yağ Basınç Sensörü3- OTOMOBİL GÜÇ, AKTARMA SİSTEMİ SENSÖRLERİ (OTOMATİK VİTES)3.1. Yağ Basınç Sensörü3.2. Türbin Mili Devir (TSS) Sensörü3.3. Şanzıman Çıkış Mili (DSS) Sensörü3.4. Vites Kolu Konum (TR) Sensörü3.5. Yağ Sıcaklık Sensörü4- OTOMOBİL FREN SİSTEMİNDE KULLANILAN SENSÖRLER(ABS, EMB)4.1 ABS Fren Sisteminde Kullanılan Sensörler (? )4.1.1 Pedal Hareket Mesafesi Sensörü4.2 Elektro Mekanik Fren (EMB) Sisteminde Kullanılan Sensörler5- OTOMOBİL YAKIT SİSTEMİNDE KULLANILAN SENSÖRLER5.1. Hava Akış (MAF) Sensörü5.2. Emme Havası Sıcaklık (IAT) Sensörü5.3. Fakir Karışım Sensörü5.4. yakıt Sıcaklık Sensörü5.5. Turbo Şarj Basınç Sensörü5.6. Mutlak Basınç Sensörü6- OTOMOBİL EGZOZ SİSTEMİNDE KULLANILAN SENSÖRLER6.1. Oksijen Sensörü (HO2 S için)6.2. Isıtılmış Oksijen Sensörü (O2 ) için6.3. Egzoz Geri Basınç Bildirim (DPFE) Sensörü6.4. EGR Valfı Konum Sensörü6.5. Elektronik Basınç (EPT) Sensörü6.6. EGR Isı (EGRT) Sensörü7- OTOMOBİLLERDE KULLANILAN DİĞER SENSÖRLER7.1. Kick- Down Sensörü7.2. Stop Lambası Sensörü7.3. Hidrolik Direksiyon Sensörü7.4 Süspansiyon Yükseklik Sensörü7.5. Direksiyon Açı Sensörü7.6. İnfrared Lazer Sensörü7.7. Debriyaj Sensörü (Anahtarı)7.8. Darbe Sensörü7.9. Hava Yastığı Sensörleri7.9.1. Yan Algılayıcılar (Sensörler)7.9.2. Çarpma Algılayıcıları (Sensörleri)7.10. Yakıt Kontrol AnahtarıBÖLÜM 3-GÜÇ AKTARMA SİSTEMİ SENSÖRLER(OTOMATİK VİTESTEKİ SENSÖRLER)3.1. Yağ Basınç SensörüSensör, şanzıman karteri üzerine yerleştirilmiştir. Sensör, şanzıman elektronik beynine (ECU) ana hidrolikhattı basıncı hakkında bilgi gönderir. Gönderilen bu sinyal ile ECU; ana basınç hattı basınç değeriniayarlayarak düzen sokar. Bu basınç ayarı, ana basınç ayarlama elektro vanası aracılığı ile yapılır.Sensör , ana basınç karşısında şekil alan , karşılıklı iki ölçme kamı ile donatılmıştır. Sensör 0 ve 5 voltarasında bir gerilim üretir. Besleme gerilimi :5 V’tur.Şekil 3.1.a. Yağ basınç sensörünün yeri (Otomatik vites)3.2. Türbin Mili Devri Sensörü (TSS)Türbin mili devri (TSS) sensörü vites kutusu giriş mili üzerinde vites kutusu gövdesine yerleştirilmiştir.Giriş hızı (türbin mili devri) sensörü bir manyetik çekirdek ve bir bobinden oluşur. ECU’ya gönderilen bilgi,şanzıman giriş mili dönme hızına göre değişiklik kazanan bir alternatif akımdır. Bu alternatif akımın beslemegerilimi 12 volttur.TSS sensörünün gönderdiği bilgiyi ECU şu işlevler için kullanılır: Vites işlemlerinin kumandası, torkdönüştürücüsü kavraması kaçırması kontrolü ve belirsizlik kontrolü için kullanılır.Şekil 3.2.a. TSS sensörünün yeri3.3. Şanzıman Çıkış Mili Sensörü (OSS)Çıkış mili devri (OSS) sensörü vites kutusunun diferansiyel içindeki rotor üzerine gelen kısmınayerleştirilmiştir.OSS sensörü, ana hızını, diferansiyel üzerine yerleştirilmiş rotor (tahrik pinyonu) aracılığı ile ölçen endüktifbir sensördür.Şanzıman elektronik beynine (ECU) iletilen bilgi, şanzıman çıkış mili dönme hızına göre değişiklik kazanan biralternatif akımdır.Bu değişiklik rotorun dişlerinin manyetik çekirdeğe yaklaşıp uzaklaşmasına göre değişen bir alan oluşturur.Bu alan değişimine göre bobin bir sinyal üreterek ECU’ya gönderir. OSS sensörünün besleme gerilimi 12V’tur.ECU bu sinyalleri şu amaçlar için de kullanır: Vites değişim işlemlerinin zamanlamasının belirlenmesi, ECU’yaaraç hızı ile ilgili giriş sinyali sağlanması, vites değiştirme süresinin ayarlanmasında ve belirsizlik kontrolününyapılmasında.Şekil 3.3.a. OSS sensörünün yeri3.4. Vites Kolu Konum SensörüVites kolu konum sensörü (TR) vites kutusunun vites milinin üzerine gelen kısmına yerleştirilmiştir[9].Vites milinin vites kolu kablosu aracılığı ile hareket ettirilmesi durumunda;TR algılayıcısı içinde yer alansürgülü kontaklar yer değiştirir. Vites kolu “P” ve “N” konumunda ilk hareket sırasında marş motoruna akımsağlanması amacıyla farklı kontaklar söz konusu olmaktadır.TR algılayıcısı sinyalleri, aşağıdaki amaçlarla kullanılır:- Vites kolu konumunun belirlenmesi,- Vites kolunun “R” konumuna getirilmesi durumunda, geri vites lambasının devreye alınması,- Vites kolunun “P” ve “N” konumuna getirilmesi durumunda, marş motoruna akım verilmesi.Şekil 3.4.a. TR sensörünün yeri3.5. Yağ Sıcaklığı SensörüYağ sıcaklık sensörü, hidrolik bloğu içerisine yerleştirilmiştir.Sıcaklık sensörü bir eksi sıcaklık katsayılı dirence sahiptir. Sıcaklık arttıkça sıcaklık sensörünün direnci düşer.Sensörün gönderdiği bilgi ECU’nun şunları düzenlemesini sağlar:- Ana hidrolik hattı basıncını düzenler,- Hava sıcaklığının yüksek olduğu durumlarda şanzımana uygun bir çalışma sağlar.Şekil 3.5.a. Yağ sıcaklık sensörünün yeriBÖLÜM 4 - FREN SİSTEMİNDE KULLANILAN SENSÖRLER (ABS, EMB)4.1. ABS Fren Sisteminde Kullanılan Hız SensörleriHız sensörü değişken , manyetik duyarlılık esasına göre çalışır. Bu prensipte silindirik bir daimi mıknatısüzerine sarılmış bobin bulunmakta ve tekerlek göbeği taşıyıcısı, aks muhafazası veya fren tavlası üzerinemonte edilebilmektedir. Ürettiği manyetik olan sönen bir çember şeklindeki uyarıcıya etki eder. Uyarıcı,üzerine çıkıntılı kanallar açılmış bir halka veya dişli şeklinde çentikler açılmış bir çember olabilir ve dönentekerlekler poryası üzerine veya şaftta monte edilebilir. Uyarıcı çevresine açılmış yarık veya kanallar,tekerlek devrine göre belirli bir sinyal frekansının elektronik kontrol ünitesine iletilmesini sağlar.Tekerlekler ve uyarıcı dönerken uyarıcı üzerindeki dişli çıkıntı ve girintileri veya manyetik alanındangeçerken , daimi mıknatıs ve girintileri veya manyetik alanından geçerken, daimi mıknatıs üzerinde sarılıbobin , uyarıcının dönüşü ile değişen manyetik olan yoğunluğunu algılar ve üzerinde , frekansı tekerlek devriile orantılı olan değişken voltajlı gerilim indüklenir. Bu gerilim frenlemeye bağlı kalmaksızın tekerleklerdöndükçe kontrol ünitesine iletilir. Hız sensörü ile ölçülen tekerlek hızı,ECU için yavaşlama veya hızlanmadurumunu gösteren sinyaller sağlar.ECU’nun toplayıp işlediği her bir tekerlek için hız sensörü ile ölçülen tekerlek hızı ECU için yavaşlama veyahızlanma durumunu gösteren sinyaller sağlar. ECU’nun toplayıp işlediği her bir tekerlek için hız sensörüsinyalleri, yaklaşık araç hızına eşit olan tek referans hızı gösterir. Referans hızı ile her bir tekerleğin hızıarasındaki farklılık yol tekerlek kayma sinyalini verir. Yani tekerleğin kilitlenmeye eğilimini gösterir[36].Şekil 4.1.a. ABS manyetik hız sensörü ve uyarıcıTek tekerlek (arka), küçük/ büyük aks ve çift tekerlekli tipler için farklı tekerlek sensörleri kullanılır.Şekil 4.1.b. Hız sensörü çeşitleriŞekil 4.1.c. Hız sensörünün yeri (Ön tekerlekte)Şekil 4.1.d. Hız sensörünün yeri (Arka tekerde)4.1.1. Pedal Hareket Mesafesi SensörüKontrollü frenin başlangıcında pedal hareket mesafesi sensörü, ABS modülünde fren pedalının o andakipozisyonunu bildirir.Pedal hareket mesafesi sensörünün , anti- blokaj modülasyonu üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Yalnızcakontrollü fren sırasında rahat bir pedal hissi sağlamak için konulmuş ilave bir parçadır.Şekil 4.1.1.a. Pedal Hareket Mesafesi sensörünün yeri.4.2. Elektro Mekanik Fren (EMB) Sisteminde Kullanılan SensörlerBu sistemde hidrolikten tamamen vazgeçilmiştir.Fren pedalından gelecek olan algılama sistemi hardware (bilgisayar) bölümüne aktarılıyor ve sensörleregönderilen sinyallerle lastiklerdeki elektro motorlar sayesinde frenleme yapılıyor.Bu fren sisteminde de ABS ‘de bulunan sensörler bulunmaktadır. Çalışmaları ABS’deki sensörlerle aynıdır.BÖLÜM 5- YAKIT SİSTEMİNDE KULLANILAN SENSÖRLER5.1. Hava Akış (MAF) SensörüMAF sensörü, hava filtresi yuvası ve hava giriş borusu gaz kelebeği gövdesi bağlantısı arasında yeralmaktadır.Bu bir sıcak film tipi hava akış sensörüdür. MAF sensörü bir sıcak film sensörü, yuvası, ölçüm borusundanmeydana gelir.Hava akış oranı sıcak film ucundan aktarılan sıcaklığın tespit edilmesi ile ölçülür ve hava akım oranındakideğişiklik sıcak film ucu düzeyinden hava akımına aktarılan sıcaklıkta değişikliklere sebep olur.Bu değişiklikler sıcak film ucunun sıcaklığının değişmesine ve direncinin değişmesine sebep olur.Bu değişen dirençle ECU’ya sinyal gönderir ve havanın akış miktarına göre, yakıt oranı ayarlanır.Şekil 5.1.a. MAF sensörünün Yeri5.2. Emme Havası Sıcaklık (IAT) SensörüEmme havası sıcaklık (IAT) sensörü, hava emme hortumunun içerisindedir.Bazı araçlarda ise MAF sensörü gövdesi içine yerleştirilmiştir.Şekil 5.2.a. IAT sensörünün hava emme hortumundaki yeriŞekil 5.2.b. IAT sensörünün MAF sensöründeki yeriIAT sensörü, negatif sıcaklık katsayılı (NTC) bir ısıya duyarlı rezistansıdır.Sıcaklık arttıkça, IAT sensörünün direnci azalır. ECU’dan 5 Voltluk bir voltaj alır.Hava sıcaklık değeri azaldığı zaman yoğunluğu artar, enjeksiyon beyni(ECU) hava /yakıt oranını düzeltmekiçin yakıt miktarını artırır. ECU’nun IAT sensöründen aldığı bilgi yardımı ile, birim hacimde bulunan havamiktarı ECU tarafından hesap edilir ve yakıt püskürtme miktarı ayarlanır.Ayrıca IAT sensörünün çalışma aralığı yalnızca soğuk motorla çalıştırma ve motor ısınma aşamasıyla sınırlıdeğildir. IAT sensörünün sağladığı voltaj ECU tarafından MAP sensörünün düzeltmesi olarak gereklidir. Buşekilde farklı hava sıcaklıkları ve farklı silindir şarj dereceleri (silindirlerle farklı oranlarda hava/ yakıtalınması) dengelenebilir.Sonuç olarak ECU voltaj değişimlerini değerlendirerek emme havası sıcaklığı hakkında bilgi eder.Şekil 5.2.c. IAT sensörünün iç yapısıIAT sensörünün elektriksel özellikleri şöyledir:- 20 0C’de direnç = 6250 ohm- 80 0C’de direnç = 600 ohm5.3. Fakir Karışım SensörüFakir karışım sensörünün yapısı, zirkon di oksit elemanlı tip oksijen sensörü ile temelde aynıdır, ancakkullanımı farklıdır.Şekil 5.3.a. Fakir Karışım Sensörünün YapısıZirkon di oksit elemanlı fakir karışım sensörü, sıcaklık yükseldiği zaman (6500 C veya daha fazla ) zirkon dioksit elemana bir voltaj tatbik edilerek, sonuçta egzoz gazı içindeki oksijen konsantrasyonu ile doğru orantılıolarak bir akımın geçmesi sağlanmış olur.Bir başka deyişle, hava/ yakıt karışımı zengin olduğu zaman egzoz gazı içinde oksijen olmayacaktır,dolayısıyla zirkon di oksit elemanın içinden hiçbir akım geçişi olmayacaktır. Hava- yakıt karışımı fakir olduğuzaman, egzoz gazı içinde çok fazla oksijen gazı bulunacak ve zirkon di oksit elemanının içinden akan akımmiktarı yüksek olacaktır.Fakir karışım sensörü, hava- yakıt oranını belli bir aralıkta tutması temin eder, böylece sürüş kabiliyetininyanı sıra yakıt ekonomisi de sağlar.Yukarda görüldüğü üzere, sensör içinde zirkon di oksit elemanının sıcaklığını artıran bir de ısıtıcı vardır. Isıtıcıaynı oksijen sensöründe olduğu gibi kumanda edilir.5.4. Yakıt Sıcaklık SensörüYakıt galerisi ile basınç regülatörü arasına konulmuştur. Bu sensör, bir moladan sonra motor sıcakkençalıştırıldığı zaman yakıt galerisinin sıcaklığı preset (standart) seviyesinin ötesine çıkarsa açılan bimetal birdisk içerir.Sıcaklık sensörü , yakıt galerisi sıcaklığı standart seviyenin altına düşerse devreyi keser.Şekil 5.4.a. Yakıt Sıcaklık sensörünün yeri.Motor sıcakken çalıştırıldığı zaman , sıcaklık sensörü ECU’ya bir topraklama sinyali gönderir. Bu sinyalle vediğer sensörlerden (örneğin; IAT, krank mili konum sensörü, soğutma suyu sıcaklık sensörü) gelensinyallerle birlikte ECU, yakıt enjektörlerinin açılış zamanını belirler ve dolayısıyla motorun sıcakkençalıştırma karakteristiklerini optimize eder.Sıcaklık sensörü galerideki yakıtla doğrudan temas kurmaz. Yakıt sıcaklığı galerideki bir ara plakayla ölçülür.Şekil 5.4.b. Ara Plakanın Yeri5.5. Turboşarj Basınç SensörüTurboşarj basınç sensörü turboşarj basıncını (emme manifoldu basıncı)tespit eder. Yapısı ve çalışmasımanifold mutlak basınç sensörü ile aynıdır.Eğer turboşarj basıncı anormal bir şekilde yükselirse, motor ECU’su motoru korumak için yakıt göndermeyikeser.Şekil 5.5.a. Turboşarj Basınç sensörünün yapısı5.6. Mutlak Basınç SensörüKontak açıkken atmosfer basıncını, motor çalıştıktan sonra ise emme manifoldu basınç veya vakumunuölçerek ECU’ya elektriksel olarak bildiren bir elemandır.ECU’ya gelen bu bilgi ile ,ECU emilen hava miktarını algılar, buna göre enjektörün açılma süresini ayarlar.Sensörün içinde basınca göre direnci değişen bir eleman (load- cell) bulunmaktadır. Bu direnç sabit hava kabıüzerine yerleştirilmiştir. Manifolddaki vakum değiştikçe direncin değeri değişir, bu direnç değişime göre beyin(ECU) manifold vakumunu algılar.Sensöre (5 V ile 0V) enerji beslemesi ECU tarafından yapılır. ECU’ya ise 0 –4.75 V arasında değişen gerilimbilgisi gelir. ECU manifold vakumunu gerilim cinsinden değerlendirir. ECU tarafından algılanan bu voltajdeğerine göre enjektörlerin açık kalma süresi ayarlanır.Mutlak basınç sensörünün yaptığı bir diğer görev ise ; kontak ilk açıldığı anda emme manifoldundaki basınç,atmosfer basıncına eşit olduğu için bu andaki basınç bilgisi, enjeksiyon beyni tarafından hafızaya referansbilgi olarak alınır. Motor çalıştığı zaman bu bilgiye göre çalışma düzenlenir.Araç seyir halinde iken rakım farklılığı olursa ,gaz pedalına bir defa tam basılırsa , değişmiş olan rakım farkımutlak basınç sensörü tarafından ECU’ya bildirilir ve yeniden ateşleme avansı ve yakıt püskürtmedüzenlemesi yapılır.Şekil 5.6.a. Mutlak Basınç sensörünün görünüşüGerilim iletimi şu şekildedir:Turbo araçlarda normal çalışma anında manifold vakumu 0 – 950 mbar arasında iken 0 – 2.5 V arasındadeğişen bir gerilim ECU’ya iletilir.Turbo türbinin aşırı besleme anında manifold basıncı 1000- 1950 mbar arasında 2.5 – 4.75 V arasında birgerilim ECU’ya iletilir.6.1. Oksijen Sensörü (HO2 S) içinOksijen sensörü katalitik konvertörden önce egzoz manifolduna mümkün olduğu kadar yakın bir yere monteedilmiştir.Bu sensör egzoz gazındaki artık karışım oranını ölçer. Bu oran motora yanma için gönderilen yakıt- havakarışım oranına ait ölçü olarak oksijen payının oluşmasını mümkün kılar.Sensörün bu oksijen miktarına bağlı olarak gönderdiği sinyale göre ECU karışımın zengin veya fakir olduğunakarar verir. Böylece enjektörlerin açık kalma sürelerini ayarlar.Karışım oranının kontrolü her saniye yapılır ve egzoz gazlarının iyi şekilde yanmış olarak atılmasını vekatalizöre gelen gazların içinde yanmamış gaz oranının en düşük seviyede olmasını sağlar.Şekil 6.1. a. Oksijen sensörü yapısıSensörün içerisinde bulunan zirkonyum dioksit (ZrO2 – seramik madde) çok ince mikro delikli, platinyumtabakasıyla kaplıdır. Dış kısmı egzoz gazına maruz olan sensörün iç kısmı atmosfere doğru havalandırılmışolup bilgisayara bir kablo ile bağlıdır. Bu farklı ortamlarda bulunan (egzoz gazı elektrodu ve dış havaelektrodu) elektrotlar gerilim üretirler.Sadece kurşunsuz benzinle kullanılabilen sensör aslında galvanik bir pildir. ZrO2 elektrolit olarak görevyapmaktadır ve elektrotlar platinyum tabaklarından yapılmışlardır. ZrO2, 300 0C’ye ulaştığında elektrikselolarak iletken hale gelmekte ve oksijenin negatif yüklü iyonlarını çekmeye başlamaktadır. Bu iyonlarplatinyuma iç ve dış yüzeylerinde toplanmaktadır.Havada, egzozdakinden daha çok oksijen bulunmaktadır. Bu nedenle, iç kısımdaki elektrodun dışarıdakielektroda oranla daha fazla sayıda iyona sahip olması voltaj potansiyelini etkilemektedir.Egzoz gazındaki oksijen konsantrasyonu dış elektrottaki iyon sayısını ve buna bağlı olarak voltaj miktarınıbelirlemektedir.Delik büyüklükleri ısıya (2500C) bağlıdır. Sensör ısınınca yüzeyde bulunan toplama maddesinin gözenekleribüyür. Egzozda iyonlaşan gazlar büyüyen gözeneklerden geçer egzoz gazı elektrodu ile temas eder. Sensörelektrotlarının birisi egzoz gazı içindeki maddelerle temas ederken, diğer elektrod dış hava ile temas ettiği veelektrotların birer yüzeyleri de birbiri ile temas ettiği için gerilim üretilir.Üretilen voltaj her zaman küçük olup 1.3 voltu (1300mV) geçmemektedir. Tipik çalışma aralığı ise 100–900mV arasındadır. Bu miktar bilgisayarın anlayabilmesi için yeterlidir.Eğer üretilen gerilim 450 mV’tan büyük ise karışım zengin, küçük ise karışım fakir anlamındadır. Bu sonuçlardoğrultusunda beyin enjektör açılma zamanını ayarlar ve ideal karışım oranını tutturmaya çalışır. Böyleceatılan çiğ gaz miktarı en aza indirgenir. Geriye kalan çiğ gazlar ise katalizör yardımıyla ikinci bir kimyasalyanmaya tabi tutularak dışarıya atılacak çiğ gaz miktarı sıfıra yakın değere gelir. Her saniye ECU ile oksijensensörü arasında bilgi alış-verişi devam eder.Şekil 6.1.b. Oksijen sensörünün ürettiği gerilimin yakıt/ hava oranına (λ) göre değişimi.Sensör düşük bir voltaj düzeyi (200mV’dan az) sağlarsa, ECU karışımın fakir olduğunu (λ >> 1) algılar vepüskürtülen yakıtın miktarını artırır. Sensör yüksek bir voltaj düzeyi (800 mV’dan daha yüksek) sağlarsa ECUkarışımın zengin olduğunu (λ<<1) algılar ve püskürtülen yakıt miktarını azaltır. Bu yüzden oksijen sensörüpüskürtme süresini motorun devamlı olarak 0.80 ile 1.20 arasında iniş çıkış yapan bir oksijen katsayısınagöre olacak şekilde çalışmasını sağlar.6.2. Isıtılmış Oksijen (Lamda) Sensörü (O2 Sensörü)Bu sensöründe çalışması ve görevi oksijen sensörü ile aynıdır. Tek fark sensör içerisine konmuş olan ısırezistansıdır.Egzoz gazı ölçümlerinde alınan değerler ya motor tam soğuduktan sonra ya da motor tamamen ısındıktansonra alınmaktadır. Halbuki araştırmalar egzoz emisyonunun önemli bir kısmının motor çalıştıktan 1 dakikaiçerisinde oluştuğunu saptamıştır. Oksijen sensörü ise motor çalıştıktan 40 – 50 saniye sonra ölçüme başlar.Bu da demek oluyor ki ilk anda oksijen sensörü yetersiz kalıyor. İşte bu yetersizliği gidermek için oksijensensörü içerisine ısı rezistansı takılarak oksijen sensörünün çalışma sıcaklığına (250oC – 300oC) ulaşmasüresi düşürülerek daha iyi bir emisyon sağlanıyor. Isı rezistansı bağlantısı motor kontrol modülünün bağlantıfişi ile sağlanmaktadır.Şekil 6.2.a. Isıtılmış Oksijen Sensörünün YapısıIsıtılmış oksijen sensörüne gelen elektrik sadece ısı rezistansı tarafından kullanılır.6.3. Egzoz Geri Basınç Bildirim (DPFE) SensörüBu sensör bölme duvarının yanında, emme manifoldu akış kontrolü elektrik motorunun tam arkasında yeralır.Egzoz gazındaki basıncı ölçen sensör egzoz gazı basıncına göre sinyal üreterek ECU’ya bildirir. ECU aldığısinyalle enjektörleri kontrol eder.Şekil 6.3.a. Egzoz Gazı Geri Bildirim sensörünün yeri6.4. EGR Valfi Konum SensörüEGR valfi içinde yer alan sensör, valfin herhangi bir andaki konumunu belirler ve güç aktarma kontrolmodülüne (PCM) valfin konumunu bildirir. Böylece EGR valfinin konumunu algılayan ECU valfin ne kadar açıkolacağına karar verir.6.5. Elektronik Basınç(EPT) SensörüEPT sensörü, egzoz gazındaki basıncı ölçen seramik bir direnç transducer’idir. Bu sensöre +5 ‘lik bir referansvoltajı verilir ve sensör, egzoz gazı basıncına bağlı olarak 0.5 V ile 4.75 V arasında bir doğru akım voltajısağlar. Rölantide voltaj 3.25 volttadır, daha yüksek voltaj hava emme yolunda hiç EGR akışı olmadığını ya daçok az olduğunu gösterir.Şekil 6.5.a. Elektronik Basınç sensörü(EPT)EPT’nin gönderdiği sinyal ECU tarafından işlenir ve optimum egzoz gazı resirkülasyonunu belirlemek veateşleme noktasını düzeltmek için kullanılır.6.6. EGR Isı Sensörü (EGRT)EGR valfi içerisinde bulunan sensör, EGR gazının ve EGR sistemindeki arızaları gözlemek ve teşhis etmek içinkullanılır.EGR ısı sensörü bir termistörden meydana gelmiştir ve çalışması su sıcaklık sensörü ile emme havası sıcaklıksensörlerine çok benzer. Sensörün gönderdiği sinyaller di agnostik (gösterge) sisteminde kullanılır.EGR teknik değerleri EGRT sensöründe sabit bir ısı oluşturacak şekilde tespit edilmiştir.Şekil 6.6.a. EGRT sensörünün yeriEGR sistemi devrede iken EGR gazının sıcaklığı belli bir seviyenin altında olduğu bu sensör tarafından tespitedildiği zaman, motor ECU’su EGR sisteminin arızalı çalıştığına karar verir (EGR valfi düzgün çalışmıyor) vegösterge panelinde bulunan “MOTOR KONTROL” ışığını yakarak sürücüyü uyarır.Aynı şekilde EGR ısısı çok yüksek ise EGR valfi sürekli olarak açık demektir ve yine sürücüyü uyarır NOT Alintidir. Yorum bağlantısı
Recommended Posts