Virajda Savrulmayı Azaltma Yöntemleri

[Celal Aydın]

Fizik kuralları bellidir, ötesi şarampoldur.
Focus virajda güzel işler çıkarır, sınırları yüksektir.
Bizimkisi latife,
Eski ford klübü burası.

[Selim Gül]

Ali Tuğberk Avar yazdı:

Viraja olması gerekenden biraz fazla hızlı girdiniz diyelim; aracın savrulmasını nasıl önlersiniz? İşte bu konuda birkaç tavsiye.

 

1. Yol kenarındaki levhaların hiç birini kaçırma. Yolun ilerisi için bilgi veriyorlar

 

- Sağa/sola viraj levhası: hafif viraj

- 10-20m arayla viraj levhası: yarıçapı geniş viraj

- Keskin viraj levhası: hızını koruyarak dönmenin tehlikeli olduğu sert viraj

- Yerde termoplastik boyalar, düşük hız levhası ve keskin viraj levhası: çokça kaza yaşanan çok sert viraj

- Sadece viraj için değil, bütün hız sınırlaması levhalarını dikkate alın. dümdüz yolda giderken önünüze bir 70 çıkarsa kavşağa veya bir tali yol çıkışına yaklaşıyorsunuz muhtemelen.

 

2. Yumuşak vs sert virajlar

Yumuşak virajlara girmeden önce gaz kesip, sert virajlardan önce gerekirse hafif frenle hızınızı düşürün. Dönerken aracın meyil ettiği yönü hissedersiniz, ona göre hızınızı koruyun veya ayağınızı gazdan çekerek hızınızı düşürün.

 

 

3. Savrulacağınızı hissettiğiniz anda debriyaja basın

(aracınızda esp veya tc yoksa. Esp sizin yerinize yapıyor zaten) araç kullanırken her zaman oturuş pozisyonunuz dik, kollarınız kırık ve direksiyonu iki tutuyor olmalısınız. aksi takdirde savrulma esnasında direksiyon kontrolünü kaybeder ve kaymayla mücadele edemezsiniz. Araç kaymaya başladığında direksiyon hareketiniz tık tık tık tık şeklinde çok yumuşak olmalı.

 

Aracın virajda savrulmasının sebebi çekici tekerlere aracın üretebildiği maksimım torkla sınırlı güç gidiyor olması. Mesela sola döndüğünüzü varsayarsak, aracın sol tekeri 1m mesafeyi katetmek için 1 tur dönerken sağ teker aynı mesafeyi katedebilmek için 2 tur dönmek zorunda. Bu noktada virajın eğimi, lastiklerin yola tutunması ve aracın aerodinamiği dönüş hızınızı tolere edemediği anda ve üretilen tork sağ tekerinizin dönüş hızı için yeterli olmadığında aracınız kaymaya başlayacak.

 

Eğer vitesi boşa alırsanız, tekerlerin ihtiyaç duyduğu kadar dönebilmesine olanak tanımış olursunuz. Zaten esp'nin de mantığı tam olarak bu.

 

4x4 araçlarda ise güç dağılımı tüm tekerlere ihtiyacı kadar dağıtıldığı için kolay kolay savuramazsınız. Ve eğer güçlü bir 4x4 araçla viraja bilinçli olarak kayarak girdiyseniz gaz kesmeden dönme yönünün tersine direksiyon hareketiyle kaymayı stabil tutabilirsiniz. Ama bu yöntem bizim B ve C segmenti önden çekişli araçlar için geçerli değil tabi.

 

Çok önemli bir husus daha. İki durumda da kontrolü kaybetmeden aksiyon alabilmenizin tek yolu koltuğunuzun dik ve direksiyonu iki elle tutuyor olmanız. Yatarak avuç içiyle araç kullanan havalı arkadaşlar daha ne oluyor demeden hakimiyeti çoktan kaybedecektir.

 

Ek bilgi: Çoğu kişinin aklına yatmayan birkaç noktaya açıklama getireyim. Öncelikle yukarıda verdiğim tavsiye kulaktan dolma veya uydurma değil, 2016 yılında aldığım ileri sürüş eğitiminde teorik olarak anlatılan ve kaygan pistte uygulatılan bir bilgiyi aktarmak istedim.

 

Uygulamanın mantığına gelirsek de, şurada difransiyelin nasıl çalıştığını basit ve tane tane anlatan çok güzel bir video var:

 

https://youtu.be/yYAw79386WI

 

Wikipedia'nın differential başlığının altında "loss of traction" bölümünde açık. Difransiyellerin dezavantajlarını okuyabilirsiniz. Özetle, difransiyel güç bağlı değilken tekerlerin farklı hızlarda dönebilmesine imkan tanıyor, fakat güç bağlıyken "aracınız vitesteyken" her iki tekere de eşit tork sağladığından dıştaki tekerde yetersiz veya içteki tekerde fazla traction oluşmasına sebep olabiliyor. Aynı durum aracınız kaymaya başladığında artık dıştaki tekerin dönmeyi bırakması ve içteki tekerin daha fazla dönmesine sebep oluyor. Bu yüzden kontrolü kaybettiğinizde dönme yönüne doğru daha çok dönüyorsunuz zaten (spin). Burada durumu daha teknik açıklayan bir döküman mecvut.

 

Bu da benimle aynı tavsiyeyi veren bir defesive driving blog sitesi.

 

Sonuç olarak siz bildiğinizden eminseniz yine bildiğinizi yapın.

 

Ek bilgi 2: Vitesteyken diferansiyelin üretilen tork kadar kısıtlandığını bir örnekle açıklayayım.

 

Diyelim ki 110km/s hız ile bir viraja giriyorsunuz yani saniyede 30.5m yol katediyorsunuz. Viraja girdiğinizde iç tekeriniz saniyede 15m yol alırken dış tekeriniz 60m yol alacak. Lastik ebatınız dıştan dışa 19" desek, bir dönüşte 1.5m yol katediyor. Yani iç tekeriniz saniyede 10 tur dönerken dış tekerinizin 30 tur dönmesi gerek.

 

Diferansiyel örneği veren herkes için buraya kadar her şey tamam zaten ve aracınız 110km/s hızda dış tekerinizi 30 tur döndürebilecek güç ürettiği sürece de sorun yok.

 

Ama diyelim ki hızınız 150 km/s, saniyede 42m yol alıyorsunuz. Aynı virajda artık iç tekeriniz 20, dış tekeriniz 50 tur dönmek zorunda. İşte o noktada aracınızın ürettiği güç dıştaki tekeri "zemine sürtünürken" saniyede 50 tur çevirmeye yetmezse (understeering) , traction'ı kaybediyor ve yolun dışına doğru kaymaya başlıyorsunuz.

 

O anda direksiyon dönüş yönüne dönükse, gaz kesmez veya ilave gaz verirseniz bu defa iç tekeriniz olması gerekenden daha fazla dönüyor (oversteering) ve dönüş yönüne doğru spin atıyor araç.

 

İşte debriyaja basmak diferansiyelin üretilen torka bağlı limitlerini ortadan kaldırıp tekerlerin dönmesi gerektiği kadar dönebilmesine yarıyor.

 

Tabii diyeceksiniz ki, öyleyse neden ters direksiyon hareketi ve gaz vermiyoruz, aslında profesyonel ve soğukkanlı bir şoför için mümkün, fakat çift çeker bir araçta çok küçük bir hata, direksiyonu bir tık fazla çevirmeniz veya gaza bir tık fazla basmanız belki rahatlıkla toparlayabileceğiniz kaymayı ters spin ve taklayla sonuçlanan bir felakete sürükleyebilir. çift çekerin toleransı ve tepkisi 4 çeker gibi değil.

 

Bu arada debriyaja basmak demek aracı boşlayın demek değil, mücadeleyi hiçbir zaman bırakmayın...

👍

[Tansu Kalafatoğlu]

Bu yöntemlerden “yolu tırtıklamak” olanı bazı araçlara uygun değil.

Aman güzel yavaş yürü çalarken Afyon sandıklı’ya gelmeden bir yerde japonumun bütün trim vidaları titredi. Azer bülbüle döndük ailecek. 

[Selçuk Bakış]

Çok virajlı yollarda motorcular ve araçlar hız denemesi yapmasın diye yapılıyor genelde

[Görkem Karakaş]

Tansu Kalafatoğlu yazdı:

Bu yöntemlerden “yolu tırtıklamak” olanı bazı araçlara uygun değil.

Aman güzel yavaş yürü çalarken Afyon sandıklı’ya gelmeden bir yerde japonumun bütün trim vidaları titredi. Azer bülbüle döndük ailecek. 

Eskiden kısaydı orası iyice uzatıp düzlüğe bağladılar.

Geçen hafta bi focus 3 tit. aldık afyon merkezden geri dönüşte aynı şeyleri hissettim. 

[Tansu Kalafatoğlu]

Görkem Karakaş yazdı:

Eskiden kısaydı orası iyice uzatıp düzlüğe bağladılar.

Geçen hafta bi focus 3 tit. aldık afyon merkezden geri dönüşte aynı şeyleri hissettim. 

başağaç’ta yokuş inişte. Öyle bir tırtıkki sanki paletli tank taburu geçmiş  

[Mehmet Ozyurek]

Selçuk Bakış yazdı:

Çok virajlı yollarda motorcular ve araçlar hız denemesi yapmasın diye yapılıyor genelde

 

Hayır öyle değil. Bir şekilde eriyip çöken veya yığılıp kabaran asfalta yapılır bu. Yani yol tesviye edilir. 

Dikkat edin, genelde ağır vasıtaların fren noktalarında oluşur. 

[Selçuk Bakış]

Mehmet Ozyurek yazdı:

 

Hayır öyle değil. Bir şekilde eriyip çöken veya yığılıp kabaran asfalta yapılır bu. Yani yol tesviye edilir. 

Dikkat edin, genelde ağır vasıtaların fren noktalarında oluşur. 

Abi burada taşlıdere mevki var çok güzel virajları var, yollarda çok güzeldi sıfır çökme ama motorcular her pazar gazladığı için tıraşladılar, bazı bölgelerde çökme için yapılıyor olabilir ama hız demenesi yapanları engellemek için daha çok yapılıyor

[Tansu Kalafatoğlu]

Selçuk Bakış yazdı:

Abi burada taşlıdere mevki var çok güzel virajları var, yollarda çok güzeldi sıfır çökme ama motorcular her pazar gazladığı için tıraşladılar, bazı bölgelerde çökme için yapılıyor olabilir ama hız demenesi yapanları engellemek için daha çok yapılıyor

bence ikisi için de yapılıyor. 
 

hatta üçüncü olarak, sürücüyü uyarmak için de tırtıklı yapıyorlar. Viraja gelmeden. Tıırt ttııııırrttt tttııııııııırt şeklinde. 
 

tutuşu artırıyor sanırım o tırtıklar ama lastiği de yıpratıyordur. 

[Görkem Karakaş]

Afyon örneğinde ve benim rastladığım örneklerde yol bölünmüş ise genelde sağa şeride yapılıyor.

Yolu düzeltmek mantıklıymış ama hep kış şartlarında inişte tutuşu arttırmak olduğunu düşünüyordum.

[Mehmet Ozyurek]

Selçuk Bakış yazdı:

hız demenesi yapanları engellemek için daha çok yapılıyor

 

Bunu düşüneceklerine zerre kadar ihtimal vermiyorum.. 

 

Tansu Kalafatoğlu yazdı:

 

hatta üçüncü olarak, sürücüyü uyarmak için de tırtıklı yapıyorlar. Viraja gelmeden. Tıırt ttııııırrttt tttııııııııırt şeklinde. 

 

Bu ayrı, faydalı bir uygulama.. 

Ama traşlama tamamen yoldaki kusuru giderme amaçlı. 

 

 

[Selçuk Bakış]

Mehmet Ozyurek yazdı:

Bunu düşüneceklerine zerre kadar ihtimal vermiyorum..

Arabalar virajda hızlanamıyor Abi, aynı şekilde motorları yatıramıyorlar, motor kazası sonrası kazındı burada ki yol. Kendimi bildim bileli buradaki yol düzgün ve hiç bozulmaz, son senelerde motorcular hız denemesi çok yapar oldu, kaza sonrasıda kazıdılar.

[Mehmet Ozyurek]

Selçuk Bakış yazdı:

Arabalar virajda hızlanamıyor Abi, aynı şekilde motorları yatıramıyorlar, motor kazası sonrası kazındı burada ki yol. Kendimi bildim bileli buradaki yol düzgün ve hiç bozulmaz, son senelerde motorcular hız denemesi çok yapar oldu, kaza sonrasıda kazıdılar.

 

Yolu bilmeyen motorcu traşlanmış virajda direk bariyerde bulur kendini.. 

 

[Selçuk Bakış]

Mehmet Ozyurek yazdı:

 

Yolu bilmeyen motorcu traşlanmış virajda direk bariyerde bulur kendini.. 

 

Yolu bilmeyen orada yavaş gidiyor normalde  

[İlkay Başaran]

Görkem Karakaş yazdı:

Afyon örneğinde ve benim rastladığım örneklerde yol bölünmüş ise genelde sağa şeride yapılıyor.

Yolu düzeltmek mantıklıymış ama hep kış şartlarında inişte tutuşu arttırmak olduğunu düşünüyordum.

Ağır vasıtalar fazla yükle gittiği için sağ şerit bozuluyor o kısımları traşlamak için yapılıyor genelde.

Mehmet Ozyurek yazdı:

 

Yolu bilmeyen motorcu traşlanmış virajda direk bariyerde bulur kendini.. 

 

Traşlanmış yol sonrasında üzerindeki trafik nedeniyle çok daha kaygan ve kararsız bir yüzey haline geliyor. Aslında o traşlama sonrası hemen asfalt atılması lazım.

[Mehmet Ozyurek]

İlkay Başaran yazdı:

 

Traşlanmış yol sonrasında üzerindeki trafik nedeniyle çok daha kaygan ve kararsız bir yüzey haline geliyor. 

 

O kararsızlık Otomobilde bile tedirgin ediyor. 

[Tansu Kalafatoğlu]

bozuk satıh da yazmıyor. Tutunamayan araçtan kgm sorumlu olur

[Selçuk Bakış]

Buzda dönüyor gibi aynı

[İlkay Başaran]

Tansu Kalafatoğlu yazdı:

bozuk satıh da yazmıyor. Tutunamayan araçtan kgm sorumlu olur

Bu şekilde traşlanmış beton yolda motosikletle viraja girdim. Şak diye başladı. Allahtan yavaştım ve karşı şerit boştu. Gidiş geliş yol birde. İki şeride de 1 km kadar işlem yapmışlar.